Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

“Καθαρές” λύσεις εις βάρος του λαού και της νεολαίας

Τα τελευταία χρόνια πολλά έχουμε ακούσει για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Αυτές προκρίνονται έναντι των συμβατικών με πρόσχημα κυρίως τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, τη στιγμή που όλα δείχνουν πως το κλίμα αλλάζει. Βέβαια, όπως και σε όλους τους τομείς ενέργειας, στις ΑΠΕ παίζονται μεγάλα μονοπωλιακά συμφέροντα.
Ετσι, οι κυβερνήσεις του κεφαλαίου, οι ιμπεριαλιστικοί συνασπισμοί όταν μιλούν για ΑΠΕ μιλούν για μια νέα κερδοφόρα διέξοδο στο μεγάλο κεφάλαιο. Προφανώς τα κέρδη που περιμένουν δεν μπορούν παρά να πληρωθούν από το λαϊκό καταναλωτή, δεν μπορούν παρά να στηριχθούν στην ακόμα μεγαλύτερη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης. Οπως και κάθε νέος επενδυτικός τομέας, έτσι και οι ΑΠΕ στον καπιταλισμό σημαίνουν ακόμα ακριβότερο ρεύμα, μοχλό για την παραπέρα «απελευθέρωση» της ενέργειας, κατεδάφιση των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων στην ενέργεια.
Αντίθετα, η μεγάλη πλειοψηφία του λαού και της νεολαίας δεν μπορεί παρά να αξιολογεί κάθε ενεργειακό πόρο με γνώμονα το αν ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Αν διασφαλίζει φθηνό ρεύμα, αν συμβάλλει στην αξιοποίηση εγχώριων πηγών ενέργειας, αν αναβαθμίζει την ασφάλεια των κατοίκων και των εργαζομένων καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος. Επίσης, αν εξασφαλίζει ένα αξιόπιστο και ευσταθές σύστημα ηλεκτροπαραγωγής.
Στο παρακάτω άρθρο θα αναφερθούμε στις ΑΠΕ και κυρίως στην αντίθεση ανάμεσα στο πως αναπτύσσονται για το κεφάλαιο και στις δυνατότητες που υπάρχουν στη χώρα μας για να αξιοποιηθούν προς όφελος των διαρκώς αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών του λαού και της νεολαίας.

Σημασία για το Ευρωενωσιακό κεφάλαιο

Για την ΕΕ οι ΑΠΕ είναι μεν ένα νέο πεδίο οικονομικής εκμετάλλευσης αλλά και ένα μέσο για τη μείωση της ενεργειακής της εξάρτησης από τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Ηδη στην Πράσινη Βίβλο υπάρχει η πρόβλεψη ότι αν δεν ληφθούν μέτρα για αξιοποίηση νέων ενεργειακών πόρων, το 2020 η ΕΕ θα εισάγει το 70% της ενέργειας που χρειάζεται. Γι’ αυτό και από το 1998 έχει βάλει στόχο να καλύψει μέχρι και το 2010 το 22,1% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Για την Ελλάδα ο αντίστοιχος στόχος είναι 20,1% έναντι 14,5% που είναι σήμερα.

Ανεξέλεγκτη η κατάσταση

Ετσι οι ελληνικές κυβερνήσεις προωθούν με κάθε τρόπο την είσοδο του ιδιωτικού κεφαλαίου στον τομέα των ΑΠΕ: Χρηματοδοτούν τις ιδιωτικές επενδύσεις παραγωγής από ΑΠΕ με 40% της συνολικής δαπάνης, τις φοροαπαλλάσσουν ως και 100% ενώ καλύπτουν και τη μισθοδοσία κατά 40%! Διασφαλίζουν στη συνέχεια την κερδοφορία τους αφού το κράτος αγοράζει την κάθε παραγόμενη kwh (π.χ. από τα αιολικά πάρκα στην Εύβοια) περίπου 70% περισσότερο από το μέσο κόστος ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ ανά kwh! (νόμος 2244/94 που σχεδίασε η κυβέρνηση της ΝΔ και κατέθεσε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ) σχετικά με το φέσι εις βάρος του δημόσιου πλούτου. Οπως αναφέρει το ίδιο το Κέντρο ΑΠΕ σε μελέτη του, η απόδοση για τους επιχειρηματίες είναι 23,5% επί του επενδυμένου κεφαλαίου όταν στην ελεύθερη αγορά αποδόσεις 15% θεωρούνται ήδη πολύ ελκυστικές.
Αν και το ΠΑΣΟΚ έδωσε το έναυσμα για την επιχειρηματική έφοδο στις αναξιοποίητες πηγές ενέργειας της πατρίδας μας, στα χρόνια της κυβέρνησης της ΝΔ το φαγοπότι πήρε τεράστιες διαστάσεις. Ηδη από το 2005 η ΝΔ άλλαξε μέχρι και το δασικό κώδικα (!!!) για να μπορούν επιχειρηματίες να φτιάχνουν αιολικά πάρκα και λοιπές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στις δασικές εκτάσεις.
Η κατάσταση είναι πια ανεξέλεγκτη. Στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας έχουν υποβληθεί από ιδιώτες αιτήσεις παραγωγής τριπλάσιας ισχύος από τη συνολική της ΔΕΗ σήμερα. Μαζί τους κορυφώνονται οι μονοπωλιακές διαμάχες για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι για τον έλεγχο της μεταφοράς όλης αυτής της ισχύος, ποιος θα κατασκευάσει νέους αγωγούς ηλεκτρισμού (π.χ. διαμάχη μεταξύ του ομίλου Κόκκαλη και της εταιρείας ΡΟΚΑΣ Α.Ε. για τον υποθαλάσσιο αγωγό μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από τα πάρκα της Εύβοιας).

Περιβαλλοντοκτόνο όργιο

Προφανώς σχεδόν όλες οι ΑΠΕ (πλην των βιοκαυσίμων) είναι «καθαρές» πηγές ενέργειας που δεν μολύνουν παρά ελάχιστα το περιβάλλον. Ομως ακόμα και σε αυτήν την πλευρά η όποια ευεργετική επίδραση ισοπεδώνεται στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους. Οπως αναφέραμε παραπάνω δασοκτόνοι νόμοι έχουν ψηφιστεί και δασοκτόνες ρυθμίσεις κατατίθενται συνεχώς για τη μετατροπή δασικών εκτάσεων σε ιδιωτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Τη στιγμή που η ανάπτυξη των ΑΠΕ έχει αφεθεί ολοκληρωτικά στα χέρια των ιδιωτών και τόσες αιτήσεις περιμένουν έγκριση, τα επόμενα χρόνια προβλέπεται να εκτυλιχθεί ένα περιβαλλοντοκτόνο όργιο αλλοίωσης του φυσικού πλούτου της χώρας μας, αφού παντού θα ξεφυτρώνουν ανεμογεννήτριες και θα καλύπτονται ολόκληρες εκτάσεις από φωτοσυλλέκτες. Αναρχα, οπουδήποτε έχει συμφέρον ο κάθε επιχειρηματίας, χωρίς έλεγχο αφού απλά αυτός δεν συμβαδίζει με την «ελεύθερη» αγορά.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν σταματούν εδώ. Η ανεμογεννήτριες παράγουν σημαντικό θόρυβο σε συχνότητες που ακούνε διάφορα ζώα, ενώ μέχρι και σε 500 μέτρα ενοχλούν τους ανθρώπους. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το ότι δεν υπάρχει πρόθεση από την πολιτεία να διερευνηθούν τα επίπεδα επικινδυνότητας των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από τις εγκαταστάσεις αυτές.

Πολιτικό το ζήτημα αξιοποίησης των ΑΠΕ

Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ μπορούν να παίξουν μόνο ένα συμπληρωματικό ρόλο στην κάλυψη της ενεργειακής κατανάλωσης, λόγω των έντονων καιρικών διακυμάνσεων και των ανεπαρκών τεχνικών λύσεων που θα μπορούσαν να τις ισοφαρίζουν. Αυτό το αναγνωρίζουν και όσοι σχεδιάζουν την κερδοφόρα επέλασή τους σε αυτές τις πηγές. Σε σχετική έκθεση της ίδιας της ΕΕ αναφέρεται ότι: «Ακόμη κι αν επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι για τις ΑΠΕ, οι πηγές αυτές δεν μπορούμε να αναμένουμε ότι θα αντικαταστήσουν απόλυτα οποιεσδήποτε άλλες ενεργειακές πηγές».
Ωστόσο το ζήτημα μόνο τεχνικό δεν είναι. Είναι πολιτικό και ζήτημα εξουσίας το πώς θα αξιολογηθούν οι ενεργειακές πηγές και για τα συμφέροντα ποιας τάξης. Η αξιοποίηση των ΑΠΕ στον καπιταλισμό (όπως αναφέραμε) μόνο «καθαρή» δεν πρόκειται να είναι. Αντίθετα αποτελεί μοχλό για τον αποχαρακτηρισμό και την εμπορευματοποίηση τεράστιων δασικών και ελεύθερων εκτάσεων, άναρχων επενδύσεων - εργασιακών γκέτο και την απαρχή ενός νέου επανακαθορισμού της τιμής του ρεύματος εις βάρος του λαϊκού καταναλωτή.

Δεν τους χαρίζουμε τις ΑΠΕ

O λαός και η νεολαία πρέπει να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Να παλέψουν στο σήμερα ενάντια στην καπιταλιστική «απελευθέρωση» της ενέργειας, να διεκδικήσουν φθηνό και ποιοτικό ρεύμα, να υπερασπιστούν τα εργασιακά δικαιώματα στην ενέργεια. Να ακυρώσουν με την πάλη τους τα σενάρια περί «ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας» και τη συμμετοχή της χώρας μας σε αυτά, που θα επιφέρει ακόμα μεγαλύτερη ενεργειακή εξάρτηση, ακόμα ακριβότερο ρεύμα με πρόσχημα τη χρήση ΑΠΕ. Και προφανώς να απαγορεύσουν κάθε ιδιωτική δραστηριότητα στον ενεργειακό τομέα. Να εγκαθιδρύσουν τη δική τους λαϊκή εξουσία και οικονομία με κοινωνικοποιημένα τα βασικά μέσα παραγωγής, καθώς είναι η μόνη που μπορεί να πολλαπλασιάσει τις κατακτήσεις τους.
Η αναγκαία και χρήσιμη για το λαό αξιοποίηση των ΑΠΕ προϋποθέτει έναν αποκλειστικά κρατικό, ενιαίο, εθνικό φορέα ενέργειας, στα πλαίσια αυτής της εξουσίας. Εναν φορέα που θα λαμβάνει υπ’ όψιν όλα τα επιστημονικά δεδομένα και τις υπάρχουσες τεχνικές λύσεις ώστε να αξιοποιήσει το σύνολο του ενεργειακού δυναμικού της χώρας μας, για την ενεργειακή της επάρκεια, για την παροχή άφθονου, ποιοτικού και οικονομικού ρεύματος, για την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαφύλαξη του φυσικού πλούτου.



Αιολική Ενέργεια

Η πιο διαδεδομένη ΑΠΕ λόγω της απόδοσής της. Ιδανική για τη χώρα μας, αφού η Ελλάδα είναι σήμερα η τρίτη σε αιολικό δυναμικό στην ΕΕ μετά τη Μ. Βρετανία και την Ιρλανδία. Στην Ελλάδα υπάρχουν περιοχές όπου καταγράφεται μεγάλη μέση ταχύτητα ανέμου (νησιά Αιγαίου, Κρήτη, Εύβοια, Νότια Πελοπόννησος κλπ.), δηλαδή περιοχές όπου το κόστος της ηλεκτροπαραγωγής από αιολική ενέργεια θεωρείται ικανοποιητικό.
Σε σύγκριση με τις συμβατικές πηγές το κόστος ηλεκτροπαραγωγής είναι περίπου 30% αυξημένο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποτελέσει λύση για τα νησιά μας σε συνδυασμό με κατάλληλους συσσωρευτές για τη διατήρηση σταθερής τάσης.
Η τεχνολογία δεν έχει δώσει καλές λύσεις σε ότι αφορά την έκταση που απαιτείται για την κατασκευή αιολικών πάρκων. Η αλλοίωση ολόκληρων φυσικών εκτάσεων είναι κίνδυνος και ένας λόγος παραπάνω που εντείνει την αναγκαιότητα ενός δημόσιου κεντρικού φορέα ενέργειας που θα σχεδιάζει και θα ελέγχει με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες και την προστασία του περιβάλλοντος, που θα παίρνει μέτρα για την εξουδετέρωση του θορύβου και των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που δημιουργούνται από τέτοιες εγκαταστάσεις.

Υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις

Η χώρα μας είναι η δεύτερη πλουσιότερη χώρα στην Ευρώπη σε υδατικό δυναμικό (μετά την Πορτογαλία). Υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις συμβάλλουν συγχρόνως στην αποδοτική ηλεκτροπαραγωγή και στην αντιμετώπιση προβλημάτων άρδευσης ολόκληρων περιοχών.
Δυστυχώς δεν προκρίνονται τέτοιες λύσεις λόγω του ότι μονάδες σαν και αυτές είναι μεγάλες επενδύσεις χωρίς άμεσα ανταποδοτικά οφέλη για τους ιδιώτες στα πλαίσια της απελευθερωμένης αγοράς ενέργειας. Είναι έργα υποδομής που μπορούν να συμβάλλουν στην ενεργειακή επάρκεια της χώρας μας, πράγμα ασυμβίβαστο με την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ και την οικοδόμηση «ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας» στα πλαίσια του ανταγωνισμού της με τις ΗΠΑ. Ενδεικτικό είναι ότι η ΔΕΗ έχει αναβάλει επ’ αόριστον ανάλογα έργα που έχουν σχεδιαστεί εδώ και πολλά χρόνια.


Ηλιακή ενέργεια

Η Ελλάδα είναι η πιο ηλιόλουστη χώρα της Ευρώπης. Παρ’ όλα αυτά η τεχνολογία δεν επιτρέπει ακόμα την αποδοτική χρήση φωτοβολταϊκών στοιχείων για μεγάλη ηλεκτροπαραγωγή ανά μονάδα επιφάνειας, παρά μόνο για επιμέρους χρήσεις (οικιακή ηλεκτροδότηση κλπ). Επίσης το κόστος ανά κιλοβατώρα είναι σχεδόν διπλάσιο των συμβατικών μεθόδων ηλεκτροπαραγωγής.
Παρ’ όλα αυτά στην Ελλάδα πολλοί ιδιώτες θα ανοίξουν τέτοιες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής τα επόμενα χρόνια. Το εξασφαλισμένο κέρδος από το δημόσιο (αλλά και από πολλούς δήμους, των οποίων οι συμβιβασμένες αρχές ήδη κλείνουν ασύμφορες συμφωνίες για επιμέρους ηλεκτροδοτήσεις δημοτικών υπηρεσιών) και η μικρή αρχική επένδυση που απαιτείται, μετατρέπει την ηλιακή ενέργεια σε πεδίο κερδοφόρας οικονομικής εκμετάλλευσης που θα αχρηστεύσει τεράστιες ελεύθερες και δασικές εκτάσεις. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι αυτό που θεωρείται οικονομικά αποδοτικό για το κεφάλαιο δεν συνάδει με τις λαϊκές ανάγκες.
Παρ’ όλα αυτά η τεχνολογία ηλιακών συλλεκτών και φωτοβολταϊκών στοιχείων υπόσχεται θεαματικές βελτιώσεις τα επόμενα χρόνια. Στα πλαίσια ενός κεντρικού σχεδιασμού για την οικονομία, η άφθονη ηλιακή ενέργεια της χώρας μας μπορεί να αξιοποιηθεί για τις λαϊκές ανάγκες.