Πολιτισμός και ναρκωτικά

Η τέχνη της ναρκοκουλτούρας

Τα ναρκωτικά δεν διακινούνται μόνο από τους λεγόμενους ανθρώπους του «υποκόσμου». Βλέπετε, στον καπιταλισμό είναι ένα εξαιρετικά επικερδές εμπόρευμα που μπορεί να προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στο σύστημα για να μείνει χωρίς διαφήμιση, για να αφεθεί η διακίνηση του μόνο στα διάφορα βαποράκια.
Γι’ αυτό και το σύστημα προωθεί το εμπόρευμα αυτό με τον πιο πλατύ τρόπο. Η τέχνη που στον καπιταλισμό χρησιμοποιείται για να διαμορφώσει τα πιο αλλοτριωμένα και επικίνδυνα προτύπα για το παγκόσμιο νεανικό κοινό, γίνεται το όχημα για την προβολή της ναρκοκουλτούρας.
Αυτή η επιχείρηση δεν μπορεί παρά να διευθύνεται από τους «επικοινωνιακούς» γκουρού του συστήματος αυτού, τα αστικά ΜΜΕ. Αυτά διαλέγουν τους καλλιτέχνες που θα προωθήσουν και αυτά διαπλάθουν ένα πολύ συγκεκριμένο πρότυπο ζωής που βασίζεται στην αποχαύνωση και την παθητικότητα, πάντα με το περιτύλιγμα της «αντικειμενικότητας».
Το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό και με μεγάλες προεκτάσεις, γι’ αυτό σε καμιά περίπτωση δεν φιλοδοξούμε να εξαντλήσουμε στο δισέλιδο που ακολουθεί. Προσδοκούμε μόνο να συμβάλλουμε στη μεγάλη προσπάθεια της ΚΝΕ να αναπτύξει στη νεολαία αντιστάσεις απέναντι σε ακραία αλλοτριωτικά φαινόμενα - όπως η ναρκοκουλτούρα - που βρίσκονται στην αιχμή του δόρατος του καπιταλισμού απέναντι στο νου και τη σκέψη της νέας γενιάς. Στην επίθεσή του αυτή, που θα εντείνεται όσο αυτός σαπίζει και νιώθει πως η εξουσία του απειλείται, δεν διστάζει να επιτάξει ακόμα και την τέχνη.

Η τέχνη στα χέρια του καπιταλισμού

Σε καμιά περίπτωση δεν ευθύνεται η τέχνη ως τέχνη για τα πρότυπα των οποίων γίνεται φορέας. Οπωσδήποτε στην τέχνη ανέκαθεν δρούσαν συνιστώσες που σε κάθε ιστορική περίοδο υπηρετούσαν τις παλιές δομές και την εξουσία της κυρίαρχης τάξης. Υπήρχαν όμως άλλες που τροφοδοτούνταν από τα πραγματικά προβλήματα της ανθρώπινης κοινωνίας και διαπνέονταν από τη δοσμένη ιστορική αναγκαιότητα. Μ’ αυτόν τον τρόπο, καλλιεργούσαν τρόπους ζωής και μαζικής δράσης για την επίτευξη του νέου, προπαγάνδιζαν τα συμφέροντα της καταπιεζόμενης αλλά και πρωτοπόρας τάξης, την εξουσία που θα κατακτούσε έναντι της παλιάς.
Η πάλη ανάμεσα στις αντίπαλες συνιστώσες ήταν σε κάθε περίοδο έκφραση της ταξικής πάλης, εικόνα των ταξικών συσχετισμών μέσα στην κοινωνία. Ετσι και σήμερα οι καλλιτεχνικές δημιουργίες παραδίδονται στους καπιταλιστές που ενδεχομένως δεν έχουν καμιά σχέση με τη δημιουργία αλλά κατέχουν τις δισκογραφικές εταιρείες και τα ΜΜΕ - και η αξιολόγησή τους γίνεται με κριτήριο το κέρδος. Δημιουργούνται έτσι οι προϋποθέσεις κυριαρχίας της τέχνης που υπηρετεί το σύστημα αυτό και προβάλλει τα πρότυπά του. Στην εποχή μας που το σύστημα αυτό δεν έχει να προσφέρει τίποτα αλλά σαπίζει παρασιτώντας πάνω στην εργασία των εργαζομένων, τα πρότυπα αυτά γίνονται διαστροφικά. Αντανακλούν την έκδηλη κρίση του συστήματος και μάλιστα με έναν τρόπο που να την παρουσιάζουν γενικευμένη, πως δήθεν δεν έχει σχέση με το σύστημα αυτό αλλά με τον άνθρωπο γενικά, ακόμα και με τους δημιουργούς.


Ιστορίες αλλοτρίωσης της μουσικής

Μπροστά σ’ αυτό το σκοπό, το καπιταλιστικό σύστημα κατέστρεψε και μάλιστα πούλησε την καταστροφή σημαντικότατων καλλιτεχνών και εξαιρετικών δημιουργών. Το μέσο για την καταστροφή τους δεν ήταν άλλο από την τοξικομανία. Με ένα σμπάρο, πολλά τριγώνια. Και το αίσθημα της γενικευμένης κρίσης διαχέεται στο κοινό και το πρότυπο της ναρκοκουλτούρας καλλιεργείται μαζικά οδηγώντας νεανικές συνειδήσεις στην αποχαύνωση και την απάθεια, στην εξάρτησή τους από ουσίες-εμπορεύματα, και η πλατιά πώληση των ναρκωτικών εξασφαλίζει τρελά κέρδη.
Οι σπουδαίοι καλλιτέχνες που ίσως άθελά τους μετατράπηκαν σε τέτοια επικίνδυνα γρανάζια της μουσικής βιομηχανίας ήταν πάρα πολλοί. Να θυμηθούμε την Τζάνις Τσόπλιν και τον Τζιμ Μόρισον των Doors, που η τοξικομανία τους σκότωσε πριν τα 30 τους χρόνια. Τον ιδρυτή των «Pink Floyd» Σιντ Μπάρετ ή τον Μπράιαν Τζόουνς των «Rolling Stones». Το μεγάλο Ρόκυ Ερικσον που έκανε χρήση παραισθησιογόνων και LSD και η δισκογραφική εταιρεία που τον εκμεταλλευόταν τον έπεισε κυριολεκτικά ότι είναι εξωγήινος με αποτέλεσμα να μπει 20 χρόνια σε ψυχιατρείο και τώρα να μην μπορεί να αρθρώσει πρόταση.
Τα ονόματα τελειωμό δεν έχουν. Ολοι τους δημιουργοί τραγουδιών που τραγουδήθηκαν από εκατομμύρια νέους, τραγουδιστές με φωνή που μάγευε. Πολλοί απ’ αυτούς ξεκίνησαν ως ριζοσπάστες και νέοι καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από το νεολαιίστικο και αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ τη δεκαετία του `60, αλλά στα γρανάζια της μουσικής βιομηχανίας, οι εταιρείες κινηματογράφησαν και πούλησαν την αυτοκαταστροφή τους. Δημιουργοί που πιθανότατα άθελά τους μετατράπηκαν σε πλασιέ των ναρκωτικών, του πιο επικίνδυνου μέσου καταστολής της ριζοσπαστικοποίησης των νέων. Και μάλιστα σε περιόδους που το σύστημα ένιωθε απειλή από το κίνημα στις ΗΠΑ και έψαχνε τρόπο να το διοχετεύσει σε ανώδυνους για το ίδιο δρόμους.
Ενα άλλο παράδειγμα είναι το κίνημα των μαύρων, που έφτασε τα τέλη της δεκαετίας του `60 να δίνει με μαζικούς όρους ένοπλες μάχες με το στρατό και την αστυνομία σε πολλές αμερικάνικες πόλεις. Καθόλου τυχαία μαύροι τραγουδιστές (όπως ο Τζίμι Χέντριξ) και η περήφανη τζαζ μουσική εκείνη την περίοδο έγιναν φορείς της ναρκοκουλτούρας. Το κίνημα των μαύρων που δεν κατάφερε να το αντιμετωπίσει ούτε ο στρατός, εκφυλίστηκε μετά από εκτεταμένη διάδοση ναρκωτικών στους κόλπους του.

Επικίνδυνα ιδεολογήματα περί έμπνευσης

Πολλοί απολογητές του καπιταλισμού κυρίως μέσα από τα αστικά ΜΜΕ, ισχυρίζονται πως όλοι αυτοί οι τραγουδοποιοί έγραφαν μουσική και έβρισκαν έμπνευση λόγω τοξικομανίας. Αυτό αποτελεί διαστρέβλωση του ίδιου του χαρακτήρα της τέχνης που για να δημιουργήσει πρέπει να είναι ελεύθερη και σε καμιά περίπτωση εξαρτημένη. Που για να μπορεί να «μιλήσει» στον κόσμο, πρέπει να βρει αφορμή από τα προβλήματα και τους πόθους του, να είναι συνδεδεμένη με την κοινωνία και όχι να κλείνεται στον κόσμο της στο περιθώριο της κοινωνικής πραγματικότητας, ούτε υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών «να φαντασιώνεται την αθέατη πλευρά της σελήνης», όπως είχε πει σε μια αποστροφή του λόγου του ο νυν απεξαρτημένος Ντάνυ Τόμας, μέλος των «13th floor elevators».
Πάνω σε αυτό παραθέτουμε ένα απόσπασμα της συνέντευξης στο περιοδικό «Ποπ και Ροκ» το 1982 του Παύλου Σιδηρόπουλου, ενός σπουδαίου τραγουδοποιού που ταλαιπωρήθηκε και τελικά πέθανε το 1990 από την τοξικομανία: «Θέλω να πω στους πιτσιρικάδες ότι δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να δοκιμάσουν ηρωίνη, γιατί δεν μπορεί να σου δώσει κανένα απολύτως vision, καμία έμπνευση, άμα είσαι μουσικός, ποιητής ή ζωγράφος. Σε εκμηδενίζει, είναι ένας μύθος, είναι μία μπούρδα…»
Και δεν μπορούμε παρά να παραθέσουμε αυτό που είχε πει και ο μεγάλος κιθαρίστας Ερικ Κλάπτον που κατάφερε και απεξαρτήθηκε: «Αρχικά σου δημιουργεί (σσ: η εξάρτηση) μια ψευδαίσθηση δημιουργίας. Παραμύθια. Στην πραγματικότητα δεν μπορείς να κρατήσεις ούτε την πένα, όχι να παίξεις ή να γράψεις μουσική!»
Πραγματικά τι καλλιτεχνικά έργα θα έγραφαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, αν δεν έκαναν χρήση ναρκωτικών, αν η τέχνη δεν ήταν εμπορευματοποιημένη;

Το παράδειγμα του κινηματογράφου

Ο εμπορευματοποιημένος κινηματογράφος στον καπιταλισμό, η επικερδής αυτή βιομηχανία, αναπαράγει στην πλειοψηφία των ταινιών τη διακίνηση ναρκωτικών και τη ναρκοκουλτούρα. Σύμφωνα με στοιχεία από το Χόλυγουντ, οι ταινίες μεγάλου προϋπολογισμού που έχουν γυριστεί μετά το 1994 σε ποσοστό 55% έχουν αναφορές στα ναρκωτικά! Οι ταινίες βέβαια δεν το παρουσιάζουν καθόλου σαν πρόβλημα. Απεναντίας σε πολλές ταινίες οι συμμορίες που διακινούν ναρκωτικά είναι οι «καλοί» που καταφέρνουν να περάσουν χίλιες δυο δυσκολίες για να φθάσουν το εμπόρευμα στον προορισμό τους. (Κάτι που είναι προφανές και στο πρόσφατο βιβλίο «Βασίλισσα του Νότου» του Ισπανού Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε.) Οι νέοι που φέρονται να πίνουν χασίς στις ταινίες παρουσιάζονται σαν να κάνουν κάτι φυσιολογικό, που κάθε νέος κάνει. Αν τα ναρκωτικά παρουσιάζονται σαν κάτι όχι τόσο καλό, αυτό για τη μεγάλη πλειοψηφία των ταινιών γίνεται γιατί δεν είναι καλά για την υγεία, λες και έχουμε να κάνουμε με fast food, τσιγάρο ή καθιστική ζωή. Δεν γίνεται αναφορά στο γεγονός ότι προκαλούν εξάρτηση στους νέους, καταστρέφουν το ίδιο το μυαλό και τη σκέψη τους. Και σε κάθε περίπτωση τα πραγματικά αίτια της τοξικομανίας αποκρύπτονται επιμελώς.
Στην Ελλάδα οι ταινίες ευτυχώς δεν είναι στην ίδια ρότα, ίσως επειδή η τοξικομανία δεν είναι τόσο εξαπλωμένη όσο στις ΗΠΑ. Ομως πολλοί ηθοποιοί είναι χρήστες ναρκωτικών, όπως απεκάλυψε το περιστατικό της εύρεσης ποσοτήτων κοκαΐνης στην κατοχή γνωστού Ελληνα ηθοποιού πριν λίγο καιρό. Αρκετοί ηθοποιοί τότε είχαν δηλώσει, πως ο ηθοποιός αυτός ήταν το εξιλαστήριο θύμα και ότι πολλοί συνάδελφοί τους κάνουν χρήση.
Δεν μπορούμε βέβαια να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι υπάρχουν ορισμένες, ελάχιστες ωστόσο, εξαιρετικές ταινίες, που αποδίδουν το τι πραγματικά συμβαίνει με την τοξικομανία. Μια εξ αυτών είναι το «Dealer» του 2002.

Μέχρι και μόδα η τοξικομανία!

Δεν θεωρούμε τη μόδα τέχνη αλλά αυτή αξιοποιείται από το σύστημα για να πλάσει τα κατά καιρούς πρότυπα της ομορφιάς και μέσω των ΜΜΕ να μπουν σε κάθε σπίτι. Ειδικά τη δεκαετία του `90 «επιβλήθηκε το ότι τα μοντέλα οφείλουν να μοιάζουν κυριολεκτικά με πρεζόνια», όπως είχε δηλώσει η σχεδιάστρια μόδας Τζιλ Ζάντερ σε μια συνέντευξη που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο. Χαρακτηριστικό τέτοιο μοντέλο η Κέιτ Μός. Το μοντέλο Ζόε Φλάισαουερ, που τώρα πια έχει απεξαρτηθεί από την ηρωίνη, έλεγε το 2001: «Υπάρχουν πολλά πρεζόνια στη βιομηχανία της μόδας. Είναι μυστικό. Θέλουν μοντέλα που να μοιάζουν με πρεζόνια. Οσο πιο αδύνατη και χάλια δείχνεις τόσο περισσότερο οι άλλοι σε βρίσκουν καταπληκτική».
Ενδεχομένως ο χώρος των επιδείξεων μόδας να δείχνει πολύ «χλιδάτος», αλλά πολλά events στα πλαίσια επιδείξεων μόδας περιλαμβάνουν βιντεοσκοπημένα μοντέλα να «τρυπιούνται»! Και αυτά τα πρότυπα μεταδίδονται παντού στον κόσμο ως δήθεν εκθαμβωτικά και πανέμορφα.