Διαδίκτυο: Από Μοχλός κυριαρχίας να γίνει εργαλείο του αγώνα!

Πριν από 5-6 χρόνια, όσους ήξεραν πώς να συνδεθούν στο internet, να επικοινωνούν με e-mail και να «σερφάρουν» στις διάφορες ιστοσελίδες, ο περισσότερος κόσμος τους αντιμετώπιζε περίπου σαν «ξωτικά» ή σαν «φωτεινές διάνοιες». Σήμερα, βέβαια, με την ευρύτατη διάδοση του διαδικτύου, μάλλον σαν «εξαιρέσεις» χαρακτηρίζονται αυτοί που δεν κατέχουν τη συγκεκριμένη δεξιότητα. 40 χρόνια μετά τα πρώτα του βήματα, το internet έχει γίνει μέρος της ζωής μας και μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως, ανάλογα με το ποιος το χρησιμοποιεί. Στα χέρια των αστών το διαδίκτυο γίνεται μέσο κυριαρχίας και αύξησης των κερδών, ενώ στα χέρια της εργατικής τάξης πρέπει να γίνει σημαντικό εργαλείο στον αγώνα της για χειραφέτηση και οικοδόμηση της δικής της εξουσίας.

Το internet σαραντάρησε

Μέρος της απάντησης των Αμερικάνων στην εκτόξευση του σοβιετικού δορυφόρου Σπούτνικ το 1957 ήταν η ίδρυση του ARPA (Advanced Research Project Agency), ενός νέου τμήματος του υπουργείου άμυνας των ΗΠΑ το οποίο θα εκπονούσε έρευνες για την εφαρμογή της τεχνολογίας στον αμερικάνικο στρατό. Το αμερικάνικο υπουργείο άμυνας απευθύνθηκε στο ARPA για να δημιουργήσει ένα αξιόπιστο δίκτυο εντολών και ελέγχου, το οποίο θα μπορούσε να «επιβιώσει» σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου, αφού το τηλεφωνικό δίκτυο ήταν αρκετά ευάλωτο. Σε συνεργασία με εταιρείες, πανεπιστήμια και φοιτητές, το πρώτο πειραματικό δίκτυο έγινε πραγματικότητα το 1969 και γρήγορα, με την ανάπτυξη ανάλογων τεχνολογιών, το δίκτυο αυτό κάλυπτε ολόκληρη την επικράτεια των ΗΠΑ, για να αναπτυχθεί μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980 σε όλο τον κόσμο και να παραχωρήσει τη θέση του σ’ αυτό που σήμερα ονομάζουμε internet.

Εργαλείο κέρδους στα χέρια των αστών

Το διαδίκτυο δεν αναπτύχθηκε με βάση κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα, αν και ξεκίνησε με συγκεκριμένο σκοπό. Η ραγδαία ανάπτυξη του internet συνέπεσε με την κυριαρχία του καπιταλισμού και των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στον κόσμο και -όπως είναι λογικό- σήμερα κατέληξε να χρησιμοποιείται κυρίως προς την κατεύθυνση των συμφερόντων της αστικής τάξης. Η χρήση του διαδικτύου από την άρχουσα τάξη κινείται σε δύο κύριους άξονες: τη χρήση του σαν εργαλείο αύξησης της κερδοφορίας των επιχειρήσεων και σαν μοχλό ελέγχου και κυριαρχίας.

Στον τομέα της αύξησης των κερδών των επιχειρήσεων, το ίντερνετ ευνοεί μια σειρά από οικονομικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η διαφήμιση στο διαδίκτυο, η οποία είναι και ιδιαίτερα αποδοτική. Σε αυτό το μέσο, στο οποίο «συναντιούνται» καθημερινά εκατομμύρια χρήστες, το 2007 δαπανήθηκαν για διαφήμιση 11,5 δις ευρώ.

Κυρίως, όμως, η χρήση της νέας αυτής τεχνολογίας διευκολύνει στη συσσώρευση, την ταχύτητα αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Με λίγα κλικ μεταφέρονται τεράστια ποσά, γίνονται αγοραπωλησίες αγαθών από τη μια μεριά του κόσμου στην άλλη.

Η εκτεταμένη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) ως μέσων παραγωγής, αξιοποιείται από τους καπιταλιστές για την εντατικοποίηση της εργασίας και την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, αντί να διευκολύνει τους εργαζομένους.

Αλλωστε η εκτεταμένη χρήση στην παραγωγή είναι και ο κύριος λόγος που ο Η/Υ μπήκε σταδιακά και μαζικά σε χιλιάδες σπίτια. Πολλοί εργαζόμενοι πια συνηθίζουν (διάβαζε: αναγκάζονται) να παίρνουν περισσότερη δουλιά για να κάνουν στο σπίτι, με αποτέλεσμα να επεκτείνεται ο χρόνος που εργάζονται και πέρα από το ωράριό τους.

Ο Η/Υ μετατρέπεται σε εργαλείο αυτοματοποίησης της παραγωγής, αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας (μείωση του χρόνου παραγωγής του κάθε εμπορεύματος) γεγονός που επιφέρει μείωση της αξίας της εργατικής δύναμης και περισσότερα περιθώρια στους καπιταλιστές για μείωση των μισθών.
Αλλά και πέρα από τις «νόμιμες», στα πλαίσια του καπιταλισμού, χρήσεις των Η/Υ για την αύξηση της κερδοφορίας, το internet αξιοποιείται και για μια σειρά παρασιτικές δραστηριότητες, η οποίες είναι ενδεικτικές της σήψης του καπιταλιστικού συστήματος. Παράνομο εμπόριο, παιδεραστία, οικονομικές απάτες σε βάρος ανυποψίαστων απλών χρηστών και κάθε μορφής εκμετάλλευση έχουν πάρει πλέον και ψηφιακή μορφή.

Hi-tech φακέλωμα

Το διαδίκτυο, ακόμα, έχει γίνει στα χέρια της άρχουσας τάξης ένα εργαλείο ελέγχου και παρακολούθησης του λαού και των κινημάτων. Κωδικοί, στοιχεία ταυτότητας και προσωπικά δεδομένα μπορούν να υποκλαπούν απ’ όσους κατέχουν τη σχετική τεχνογνωσία. Επιπλέον, σήμερα στο internet είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να μην αφήσει «ίχνη» της δραστηριότητάς του, ίχνη τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν, εφόσον κάποιος - και ιδιαίτερα κρατικοί μηχανισμοί και υπηρεσίες- θελήσει να το χρησιμοποιήσει. Ηδη προωθείται σε διάφορες χώρες του «ανεπτυγμένου κόσμου» το ανάλογο νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα επιτρέπει σε κυβερνήσεις και κατασταλτικούς μηχανισμούς την πρόσβαση σε τέτοια προσωπικά δεδομένα με πρόσχημα την καταπολέμηση της «τρομοκρατίας» ή της «πειρατείας στο διαδίκτυο». Πρόκειται, ουσιαστικά, για φακέλωμα σε hi-tech μορφή. Ο έλεγχος αυτός έχει εφαρμογές και στα πιο καθημερινά ζητήματα. Χιλιάδες προφίλ στο myspace και το facebook «αυτοκτόνησαν» τον τελευταίο καιρό μετά την παραδοχή από τα 2/3 των βρετανικών επιχειρήσεων, ότι παρακολουθούν τα προφίλ των εργαζομένων ή των υποψηφίων για μια θέση εργασίας στην εταιρεία τους. Επίσης, παλιά ιστορία είναι και οι απολύσεις ÒbloggersÓ από τις επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονταν, επειδή κρινόταν ότι «έθιγαν την επιχείρηση» με τις αναφορές στα blog τους.

Για την εμπέδωση της εκμετάλλευσης

Η ίδια η ανάπτυξη της τεχνολογίας αυτής και η διάδοσή της σε μεγάλο κομμάτι κόσμου είναι πεδίο ανάπτυξης ιδεολογημάτων που σκοπό έχουν να κρύψουν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της εποχής που ζούμε. Η άρχουσα τάξη και οι αστοί ιδεολόγοι κάνουν λόγο για την «κοινωνία της πληροφορίας», στην οποία όλοι έχουν ευκαιρίες να ζήσουν και να εξελιχθούν, εξαιτίας της ευκολότερης πρόσβασης σε ένα σωρό πληροφορίες. Τέτοιες αντιλήψεις, όχι μόνο συσκωτίζουν το χαρακτήρα της σύγχρονης εποχής, στην οποία όλο και σκληραίνει η καπιταλιστική εκμετάλλευση, αλλά και την ίδια την έννοια της πραγματικής γνώσης, η οποία ταυτίζεται με τη συλλογή σκόρπιων πληροφοριών. Αποκρύπτουν, έτσι, το γεγονός ότι η γνώση που είναι διαθέσιμη για την πλειοψηφία του λαού όλο και φτωχαίνει, αντικαθίσταται από σκόρπιες γνώσεις, και ακριβώς αυτή η φτωχή γνώση αποτελεί τη βάση για τη διάδοση τέτοιων ιδεολογημάτων.

Ηλεκτρονική «αντεπίθεση»

Η λειτουργία του διαδικτύου, όπως και κάθε δραστηριότητά στα πλαίσιά του, αντανακλά όσα συμβαίνουν στην κοινωνία. Έτσι, ο έλεγχός του δεν θα μπορούσε να παραμείνει απόλυτα στα χέρια εκείνων που το ανέπτυξαν και το ελέγχουν. Η κοινωνική διαπάλη, λοιπόν, αποτυπώνεται και στην εξέλιξη του διαδικτύου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μουσική βιομηχανία των δισκογραφικών, η οποία «έσπασε τα μούτρα της» στο διαδίκτυο, όταν εκατομμύρια χρηστών άρχισαν να ανταλλάζουν μεταξύ τους ηλεκτρονικά αρχεία μουσικής (mp3). Παρά τις προσπάθειες καταστολής του φαινόμενου (στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν από εξαγορά και κυνήγι προγραμματιστών μέχρι πογκρόμ εναντίον χρηστών του διαδικτύου και διαρροή κακόβουλων αρχείων «μεταμφιεσμένων» σε mp3) η βιομηχανία των δισκογραφικών δεν κατάφερε να εξαλείψει το φαινόμενο αυτό. Ετσι αναγκάστηκε να το προσεγγίσει προσπαθώντας να το ενσωματώσει. Σε επόμενο φύλλο του «Ο» θα αναφερθούμε πιο διεξοδικά σε αυτό το θέμα.

Το internet μπορεί –και πρέπει– να γίνει ένα εργαλείο στην πάλη της εργατικής τάξης για τη χειραφέτησή της και το χτίσιμο της δικής της εξουσίας. Γι’ αυτό και μπρος στο χώρο του διαδικτύου δεν πρέπει ούτε να στεκόμαστε με δέος, αλλά ούτε και με τάση δαιμονοποίησης εξαιτίας της χρήσης του από τους αστούς. Το διαδίκτυο, όπως και γενικότερα η σύγχρονη τεχνολογία, μπορεί και εξαρτάται από εμάς να αποτελέσει ένα σημαντικό όπλο, ένα μέσο μαζικής ενημέρωσης και καλέσματος, που πρέπει οι ταξικές δυνάμεις να υποτάξουν στις ανάγκες και τα συμφέροντά τους, απελευθερώνοντας έτσι τις δυνάμεις του χώρου αυτού προς όφελος της πραγματικής γνώσης, εκπαίδευσης και επικοινωνίας που σαν στόχο θα έχει το λαϊκό συμφέρον.