Παρασκευή 18 Απριλίου 2008
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
“Καθαρές” λύσεις εις βάρος του λαού και της νεολαίας
Τα τελευταία χρόνια πολλά έχουμε ακούσει για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Αυτές προκρίνονται έναντι των συμβατικών με πρόσχημα κυρίως τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, τη στιγμή που όλα δείχνουν πως το κλίμα αλλάζει. Βέβαια, όπως και σε όλους τους τομείς ενέργειας, στις ΑΠΕ παίζονται μεγάλα μονοπωλιακά συμφέροντα.
Ετσι, οι κυβερνήσεις του κεφαλαίου, οι ιμπεριαλιστικοί συνασπισμοί όταν μιλούν για ΑΠΕ μιλούν για μια νέα κερδοφόρα διέξοδο στο μεγάλο κεφάλαιο. Προφανώς τα κέρδη που περιμένουν δεν μπορούν παρά να πληρωθούν από το λαϊκό καταναλωτή, δεν μπορούν παρά να στηριχθούν στην ακόμα μεγαλύτερη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης. Οπως και κάθε νέος επενδυτικός τομέας, έτσι και οι ΑΠΕ στον καπιταλισμό σημαίνουν ακόμα ακριβότερο ρεύμα, μοχλό για την παραπέρα «απελευθέρωση» της ενέργειας, κατεδάφιση των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων στην ενέργεια.
Αντίθετα, η μεγάλη πλειοψηφία του λαού και της νεολαίας δεν μπορεί παρά να αξιολογεί κάθε ενεργειακό πόρο με γνώμονα το αν ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Αν διασφαλίζει φθηνό ρεύμα, αν συμβάλλει στην αξιοποίηση εγχώριων πηγών ενέργειας, αν αναβαθμίζει την ασφάλεια των κατοίκων και των εργαζομένων καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος. Επίσης, αν εξασφαλίζει ένα αξιόπιστο και ευσταθές σύστημα ηλεκτροπαραγωγής.
Στο παρακάτω άρθρο θα αναφερθούμε στις ΑΠΕ και κυρίως στην αντίθεση ανάμεσα στο πως αναπτύσσονται για το κεφάλαιο και στις δυνατότητες που υπάρχουν στη χώρα μας για να αξιοποιηθούν προς όφελος των διαρκώς αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών του λαού και της νεολαίας.
Σημασία για το Ευρωενωσιακό κεφάλαιο
Για την ΕΕ οι ΑΠΕ είναι μεν ένα νέο πεδίο οικονομικής εκμετάλλευσης αλλά και ένα μέσο για τη μείωση της ενεργειακής της εξάρτησης από τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Ηδη στην Πράσινη Βίβλο υπάρχει η πρόβλεψη ότι αν δεν ληφθούν μέτρα για αξιοποίηση νέων ενεργειακών πόρων, το 2020 η ΕΕ θα εισάγει το 70% της ενέργειας που χρειάζεται. Γι’ αυτό και από το 1998 έχει βάλει στόχο να καλύψει μέχρι και το 2010 το 22,1% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Για την Ελλάδα ο αντίστοιχος στόχος είναι 20,1% έναντι 14,5% που είναι σήμερα.
Ανεξέλεγκτη η κατάσταση
Ετσι οι ελληνικές κυβερνήσεις προωθούν με κάθε τρόπο την είσοδο του ιδιωτικού κεφαλαίου στον τομέα των ΑΠΕ: Χρηματοδοτούν τις ιδιωτικές επενδύσεις παραγωγής από ΑΠΕ με 40% της συνολικής δαπάνης, τις φοροαπαλλάσσουν ως και 100% ενώ καλύπτουν και τη μισθοδοσία κατά 40%! Διασφαλίζουν στη συνέχεια την κερδοφορία τους αφού το κράτος αγοράζει την κάθε παραγόμενη kwh (π.χ. από τα αιολικά πάρκα στην Εύβοια) περίπου 70% περισσότερο από το μέσο κόστος ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ ανά kwh! (νόμος 2244/94 που σχεδίασε η κυβέρνηση της ΝΔ και κατέθεσε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ) σχετικά με το φέσι εις βάρος του δημόσιου πλούτου. Οπως αναφέρει το ίδιο το Κέντρο ΑΠΕ σε μελέτη του, η απόδοση για τους επιχειρηματίες είναι 23,5% επί του επενδυμένου κεφαλαίου όταν στην ελεύθερη αγορά αποδόσεις 15% θεωρούνται ήδη πολύ ελκυστικές.
Αν και το ΠΑΣΟΚ έδωσε το έναυσμα για την επιχειρηματική έφοδο στις αναξιοποίητες πηγές ενέργειας της πατρίδας μας, στα χρόνια της κυβέρνησης της ΝΔ το φαγοπότι πήρε τεράστιες διαστάσεις. Ηδη από το 2005 η ΝΔ άλλαξε μέχρι και το δασικό κώδικα (!!!) για να μπορούν επιχειρηματίες να φτιάχνουν αιολικά πάρκα και λοιπές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στις δασικές εκτάσεις.
Η κατάσταση είναι πια ανεξέλεγκτη. Στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας έχουν υποβληθεί από ιδιώτες αιτήσεις παραγωγής τριπλάσιας ισχύος από τη συνολική της ΔΕΗ σήμερα. Μαζί τους κορυφώνονται οι μονοπωλιακές διαμάχες για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι για τον έλεγχο της μεταφοράς όλης αυτής της ισχύος, ποιος θα κατασκευάσει νέους αγωγούς ηλεκτρισμού (π.χ. διαμάχη μεταξύ του ομίλου Κόκκαλη και της εταιρείας ΡΟΚΑΣ Α.Ε. για τον υποθαλάσσιο αγωγό μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από τα πάρκα της Εύβοιας).
Περιβαλλοντοκτόνο όργιο
Προφανώς σχεδόν όλες οι ΑΠΕ (πλην των βιοκαυσίμων) είναι «καθαρές» πηγές ενέργειας που δεν μολύνουν παρά ελάχιστα το περιβάλλον. Ομως ακόμα και σε αυτήν την πλευρά η όποια ευεργετική επίδραση ισοπεδώνεται στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους. Οπως αναφέραμε παραπάνω δασοκτόνοι νόμοι έχουν ψηφιστεί και δασοκτόνες ρυθμίσεις κατατίθενται συνεχώς για τη μετατροπή δασικών εκτάσεων σε ιδιωτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Τη στιγμή που η ανάπτυξη των ΑΠΕ έχει αφεθεί ολοκληρωτικά στα χέρια των ιδιωτών και τόσες αιτήσεις περιμένουν έγκριση, τα επόμενα χρόνια προβλέπεται να εκτυλιχθεί ένα περιβαλλοντοκτόνο όργιο αλλοίωσης του φυσικού πλούτου της χώρας μας, αφού παντού θα ξεφυτρώνουν ανεμογεννήτριες και θα καλύπτονται ολόκληρες εκτάσεις από φωτοσυλλέκτες. Αναρχα, οπουδήποτε έχει συμφέρον ο κάθε επιχειρηματίας, χωρίς έλεγχο αφού απλά αυτός δεν συμβαδίζει με την «ελεύθερη» αγορά.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν σταματούν εδώ. Η ανεμογεννήτριες παράγουν σημαντικό θόρυβο σε συχνότητες που ακούνε διάφορα ζώα, ενώ μέχρι και σε 500 μέτρα ενοχλούν τους ανθρώπους. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το ότι δεν υπάρχει πρόθεση από την πολιτεία να διερευνηθούν τα επίπεδα επικινδυνότητας των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από τις εγκαταστάσεις αυτές.
Πολιτικό το ζήτημα αξιοποίησης των ΑΠΕ
Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ μπορούν να παίξουν μόνο ένα συμπληρωματικό ρόλο στην κάλυψη της ενεργειακής κατανάλωσης, λόγω των έντονων καιρικών διακυμάνσεων και των ανεπαρκών τεχνικών λύσεων που θα μπορούσαν να τις ισοφαρίζουν. Αυτό το αναγνωρίζουν και όσοι σχεδιάζουν την κερδοφόρα επέλασή τους σε αυτές τις πηγές. Σε σχετική έκθεση της ίδιας της ΕΕ αναφέρεται ότι: «Ακόμη κι αν επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι για τις ΑΠΕ, οι πηγές αυτές δεν μπορούμε να αναμένουμε ότι θα αντικαταστήσουν απόλυτα οποιεσδήποτε άλλες ενεργειακές πηγές».
Ωστόσο το ζήτημα μόνο τεχνικό δεν είναι. Είναι πολιτικό και ζήτημα εξουσίας το πώς θα αξιολογηθούν οι ενεργειακές πηγές και για τα συμφέροντα ποιας τάξης. Η αξιοποίηση των ΑΠΕ στον καπιταλισμό (όπως αναφέραμε) μόνο «καθαρή» δεν πρόκειται να είναι. Αντίθετα αποτελεί μοχλό για τον αποχαρακτηρισμό και την εμπορευματοποίηση τεράστιων δασικών και ελεύθερων εκτάσεων, άναρχων επενδύσεων - εργασιακών γκέτο και την απαρχή ενός νέου επανακαθορισμού της τιμής του ρεύματος εις βάρος του λαϊκού καταναλωτή.
Δεν τους χαρίζουμε τις ΑΠΕ
O λαός και η νεολαία πρέπει να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Να παλέψουν στο σήμερα ενάντια στην καπιταλιστική «απελευθέρωση» της ενέργειας, να διεκδικήσουν φθηνό και ποιοτικό ρεύμα, να υπερασπιστούν τα εργασιακά δικαιώματα στην ενέργεια. Να ακυρώσουν με την πάλη τους τα σενάρια περί «ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας» και τη συμμετοχή της χώρας μας σε αυτά, που θα επιφέρει ακόμα μεγαλύτερη ενεργειακή εξάρτηση, ακόμα ακριβότερο ρεύμα με πρόσχημα τη χρήση ΑΠΕ. Και προφανώς να απαγορεύσουν κάθε ιδιωτική δραστηριότητα στον ενεργειακό τομέα. Να εγκαθιδρύσουν τη δική τους λαϊκή εξουσία και οικονομία με κοινωνικοποιημένα τα βασικά μέσα παραγωγής, καθώς είναι η μόνη που μπορεί να πολλαπλασιάσει τις κατακτήσεις τους.
Η αναγκαία και χρήσιμη για το λαό αξιοποίηση των ΑΠΕ προϋποθέτει έναν αποκλειστικά κρατικό, ενιαίο, εθνικό φορέα ενέργειας, στα πλαίσια αυτής της εξουσίας. Εναν φορέα που θα λαμβάνει υπ’ όψιν όλα τα επιστημονικά δεδομένα και τις υπάρχουσες τεχνικές λύσεις ώστε να αξιοποιήσει το σύνολο του ενεργειακού δυναμικού της χώρας μας, για την ενεργειακή της επάρκεια, για την παροχή άφθονου, ποιοτικού και οικονομικού ρεύματος, για την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαφύλαξη του φυσικού πλούτου.
Αιολική Ενέργεια
Η πιο διαδεδομένη ΑΠΕ λόγω της απόδοσής της. Ιδανική για τη χώρα μας, αφού η Ελλάδα είναι σήμερα η τρίτη σε αιολικό δυναμικό στην ΕΕ μετά τη Μ. Βρετανία και την Ιρλανδία. Στην Ελλάδα υπάρχουν περιοχές όπου καταγράφεται μεγάλη μέση ταχύτητα ανέμου (νησιά Αιγαίου, Κρήτη, Εύβοια, Νότια Πελοπόννησος κλπ.), δηλαδή περιοχές όπου το κόστος της ηλεκτροπαραγωγής από αιολική ενέργεια θεωρείται ικανοποιητικό.
Σε σύγκριση με τις συμβατικές πηγές το κόστος ηλεκτροπαραγωγής είναι περίπου 30% αυξημένο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποτελέσει λύση για τα νησιά μας σε συνδυασμό με κατάλληλους συσσωρευτές για τη διατήρηση σταθερής τάσης.
Η τεχνολογία δεν έχει δώσει καλές λύσεις σε ότι αφορά την έκταση που απαιτείται για την κατασκευή αιολικών πάρκων. Η αλλοίωση ολόκληρων φυσικών εκτάσεων είναι κίνδυνος και ένας λόγος παραπάνω που εντείνει την αναγκαιότητα ενός δημόσιου κεντρικού φορέα ενέργειας που θα σχεδιάζει και θα ελέγχει με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες και την προστασία του περιβάλλοντος, που θα παίρνει μέτρα για την εξουδετέρωση του θορύβου και των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που δημιουργούνται από τέτοιες εγκαταστάσεις.
Υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις
Η χώρα μας είναι η δεύτερη πλουσιότερη χώρα στην Ευρώπη σε υδατικό δυναμικό (μετά την Πορτογαλία). Υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις συμβάλλουν συγχρόνως στην αποδοτική ηλεκτροπαραγωγή και στην αντιμετώπιση προβλημάτων άρδευσης ολόκληρων περιοχών.
Δυστυχώς δεν προκρίνονται τέτοιες λύσεις λόγω του ότι μονάδες σαν και αυτές είναι μεγάλες επενδύσεις χωρίς άμεσα ανταποδοτικά οφέλη για τους ιδιώτες στα πλαίσια της απελευθερωμένης αγοράς ενέργειας. Είναι έργα υποδομής που μπορούν να συμβάλλουν στην ενεργειακή επάρκεια της χώρας μας, πράγμα ασυμβίβαστο με την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ και την οικοδόμηση «ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας» στα πλαίσια του ανταγωνισμού της με τις ΗΠΑ. Ενδεικτικό είναι ότι η ΔΕΗ έχει αναβάλει επ’ αόριστον ανάλογα έργα που έχουν σχεδιαστεί εδώ και πολλά χρόνια.
Ηλιακή ενέργεια
Η Ελλάδα είναι η πιο ηλιόλουστη χώρα της Ευρώπης. Παρ’ όλα αυτά η τεχνολογία δεν επιτρέπει ακόμα την αποδοτική χρήση φωτοβολταϊκών στοιχείων για μεγάλη ηλεκτροπαραγωγή ανά μονάδα επιφάνειας, παρά μόνο για επιμέρους χρήσεις (οικιακή ηλεκτροδότηση κλπ). Επίσης το κόστος ανά κιλοβατώρα είναι σχεδόν διπλάσιο των συμβατικών μεθόδων ηλεκτροπαραγωγής.
Παρ’ όλα αυτά στην Ελλάδα πολλοί ιδιώτες θα ανοίξουν τέτοιες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής τα επόμενα χρόνια. Το εξασφαλισμένο κέρδος από το δημόσιο (αλλά και από πολλούς δήμους, των οποίων οι συμβιβασμένες αρχές ήδη κλείνουν ασύμφορες συμφωνίες για επιμέρους ηλεκτροδοτήσεις δημοτικών υπηρεσιών) και η μικρή αρχική επένδυση που απαιτείται, μετατρέπει την ηλιακή ενέργεια σε πεδίο κερδοφόρας οικονομικής εκμετάλλευσης που θα αχρηστεύσει τεράστιες ελεύθερες και δασικές εκτάσεις. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι αυτό που θεωρείται οικονομικά αποδοτικό για το κεφάλαιο δεν συνάδει με τις λαϊκές ανάγκες.
Παρ’ όλα αυτά η τεχνολογία ηλιακών συλλεκτών και φωτοβολταϊκών στοιχείων υπόσχεται θεαματικές βελτιώσεις τα επόμενα χρόνια. Στα πλαίσια ενός κεντρικού σχεδιασμού για την οικονομία, η άφθονη ηλιακή ενέργεια της χώρας μας μπορεί να αξιοποιηθεί για τις λαϊκές ανάγκες.
Τα τελευταία χρόνια πολλά έχουμε ακούσει για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Αυτές προκρίνονται έναντι των συμβατικών με πρόσχημα κυρίως τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, τη στιγμή που όλα δείχνουν πως το κλίμα αλλάζει. Βέβαια, όπως και σε όλους τους τομείς ενέργειας, στις ΑΠΕ παίζονται μεγάλα μονοπωλιακά συμφέροντα.
Ετσι, οι κυβερνήσεις του κεφαλαίου, οι ιμπεριαλιστικοί συνασπισμοί όταν μιλούν για ΑΠΕ μιλούν για μια νέα κερδοφόρα διέξοδο στο μεγάλο κεφάλαιο. Προφανώς τα κέρδη που περιμένουν δεν μπορούν παρά να πληρωθούν από το λαϊκό καταναλωτή, δεν μπορούν παρά να στηριχθούν στην ακόμα μεγαλύτερη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης. Οπως και κάθε νέος επενδυτικός τομέας, έτσι και οι ΑΠΕ στον καπιταλισμό σημαίνουν ακόμα ακριβότερο ρεύμα, μοχλό για την παραπέρα «απελευθέρωση» της ενέργειας, κατεδάφιση των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων στην ενέργεια.
Αντίθετα, η μεγάλη πλειοψηφία του λαού και της νεολαίας δεν μπορεί παρά να αξιολογεί κάθε ενεργειακό πόρο με γνώμονα το αν ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Αν διασφαλίζει φθηνό ρεύμα, αν συμβάλλει στην αξιοποίηση εγχώριων πηγών ενέργειας, αν αναβαθμίζει την ασφάλεια των κατοίκων και των εργαζομένων καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος. Επίσης, αν εξασφαλίζει ένα αξιόπιστο και ευσταθές σύστημα ηλεκτροπαραγωγής.
Στο παρακάτω άρθρο θα αναφερθούμε στις ΑΠΕ και κυρίως στην αντίθεση ανάμεσα στο πως αναπτύσσονται για το κεφάλαιο και στις δυνατότητες που υπάρχουν στη χώρα μας για να αξιοποιηθούν προς όφελος των διαρκώς αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών του λαού και της νεολαίας.
Σημασία για το Ευρωενωσιακό κεφάλαιο
Για την ΕΕ οι ΑΠΕ είναι μεν ένα νέο πεδίο οικονομικής εκμετάλλευσης αλλά και ένα μέσο για τη μείωση της ενεργειακής της εξάρτησης από τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Ηδη στην Πράσινη Βίβλο υπάρχει η πρόβλεψη ότι αν δεν ληφθούν μέτρα για αξιοποίηση νέων ενεργειακών πόρων, το 2020 η ΕΕ θα εισάγει το 70% της ενέργειας που χρειάζεται. Γι’ αυτό και από το 1998 έχει βάλει στόχο να καλύψει μέχρι και το 2010 το 22,1% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Για την Ελλάδα ο αντίστοιχος στόχος είναι 20,1% έναντι 14,5% που είναι σήμερα.
Ανεξέλεγκτη η κατάσταση
Ετσι οι ελληνικές κυβερνήσεις προωθούν με κάθε τρόπο την είσοδο του ιδιωτικού κεφαλαίου στον τομέα των ΑΠΕ: Χρηματοδοτούν τις ιδιωτικές επενδύσεις παραγωγής από ΑΠΕ με 40% της συνολικής δαπάνης, τις φοροαπαλλάσσουν ως και 100% ενώ καλύπτουν και τη μισθοδοσία κατά 40%! Διασφαλίζουν στη συνέχεια την κερδοφορία τους αφού το κράτος αγοράζει την κάθε παραγόμενη kwh (π.χ. από τα αιολικά πάρκα στην Εύβοια) περίπου 70% περισσότερο από το μέσο κόστος ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ ανά kwh! (νόμος 2244/94 που σχεδίασε η κυβέρνηση της ΝΔ και κατέθεσε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ) σχετικά με το φέσι εις βάρος του δημόσιου πλούτου. Οπως αναφέρει το ίδιο το Κέντρο ΑΠΕ σε μελέτη του, η απόδοση για τους επιχειρηματίες είναι 23,5% επί του επενδυμένου κεφαλαίου όταν στην ελεύθερη αγορά αποδόσεις 15% θεωρούνται ήδη πολύ ελκυστικές.
Αν και το ΠΑΣΟΚ έδωσε το έναυσμα για την επιχειρηματική έφοδο στις αναξιοποίητες πηγές ενέργειας της πατρίδας μας, στα χρόνια της κυβέρνησης της ΝΔ το φαγοπότι πήρε τεράστιες διαστάσεις. Ηδη από το 2005 η ΝΔ άλλαξε μέχρι και το δασικό κώδικα (!!!) για να μπορούν επιχειρηματίες να φτιάχνουν αιολικά πάρκα και λοιπές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στις δασικές εκτάσεις.
Η κατάσταση είναι πια ανεξέλεγκτη. Στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας έχουν υποβληθεί από ιδιώτες αιτήσεις παραγωγής τριπλάσιας ισχύος από τη συνολική της ΔΕΗ σήμερα. Μαζί τους κορυφώνονται οι μονοπωλιακές διαμάχες για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι για τον έλεγχο της μεταφοράς όλης αυτής της ισχύος, ποιος θα κατασκευάσει νέους αγωγούς ηλεκτρισμού (π.χ. διαμάχη μεταξύ του ομίλου Κόκκαλη και της εταιρείας ΡΟΚΑΣ Α.Ε. για τον υποθαλάσσιο αγωγό μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από τα πάρκα της Εύβοιας).
Περιβαλλοντοκτόνο όργιο
Προφανώς σχεδόν όλες οι ΑΠΕ (πλην των βιοκαυσίμων) είναι «καθαρές» πηγές ενέργειας που δεν μολύνουν παρά ελάχιστα το περιβάλλον. Ομως ακόμα και σε αυτήν την πλευρά η όποια ευεργετική επίδραση ισοπεδώνεται στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους. Οπως αναφέραμε παραπάνω δασοκτόνοι νόμοι έχουν ψηφιστεί και δασοκτόνες ρυθμίσεις κατατίθενται συνεχώς για τη μετατροπή δασικών εκτάσεων σε ιδιωτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Τη στιγμή που η ανάπτυξη των ΑΠΕ έχει αφεθεί ολοκληρωτικά στα χέρια των ιδιωτών και τόσες αιτήσεις περιμένουν έγκριση, τα επόμενα χρόνια προβλέπεται να εκτυλιχθεί ένα περιβαλλοντοκτόνο όργιο αλλοίωσης του φυσικού πλούτου της χώρας μας, αφού παντού θα ξεφυτρώνουν ανεμογεννήτριες και θα καλύπτονται ολόκληρες εκτάσεις από φωτοσυλλέκτες. Αναρχα, οπουδήποτε έχει συμφέρον ο κάθε επιχειρηματίας, χωρίς έλεγχο αφού απλά αυτός δεν συμβαδίζει με την «ελεύθερη» αγορά.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν σταματούν εδώ. Η ανεμογεννήτριες παράγουν σημαντικό θόρυβο σε συχνότητες που ακούνε διάφορα ζώα, ενώ μέχρι και σε 500 μέτρα ενοχλούν τους ανθρώπους. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το ότι δεν υπάρχει πρόθεση από την πολιτεία να διερευνηθούν τα επίπεδα επικινδυνότητας των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από τις εγκαταστάσεις αυτές.
Πολιτικό το ζήτημα αξιοποίησης των ΑΠΕ
Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ μπορούν να παίξουν μόνο ένα συμπληρωματικό ρόλο στην κάλυψη της ενεργειακής κατανάλωσης, λόγω των έντονων καιρικών διακυμάνσεων και των ανεπαρκών τεχνικών λύσεων που θα μπορούσαν να τις ισοφαρίζουν. Αυτό το αναγνωρίζουν και όσοι σχεδιάζουν την κερδοφόρα επέλασή τους σε αυτές τις πηγές. Σε σχετική έκθεση της ίδιας της ΕΕ αναφέρεται ότι: «Ακόμη κι αν επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι για τις ΑΠΕ, οι πηγές αυτές δεν μπορούμε να αναμένουμε ότι θα αντικαταστήσουν απόλυτα οποιεσδήποτε άλλες ενεργειακές πηγές».
Ωστόσο το ζήτημα μόνο τεχνικό δεν είναι. Είναι πολιτικό και ζήτημα εξουσίας το πώς θα αξιολογηθούν οι ενεργειακές πηγές και για τα συμφέροντα ποιας τάξης. Η αξιοποίηση των ΑΠΕ στον καπιταλισμό (όπως αναφέραμε) μόνο «καθαρή» δεν πρόκειται να είναι. Αντίθετα αποτελεί μοχλό για τον αποχαρακτηρισμό και την εμπορευματοποίηση τεράστιων δασικών και ελεύθερων εκτάσεων, άναρχων επενδύσεων - εργασιακών γκέτο και την απαρχή ενός νέου επανακαθορισμού της τιμής του ρεύματος εις βάρος του λαϊκού καταναλωτή.
Δεν τους χαρίζουμε τις ΑΠΕ
O λαός και η νεολαία πρέπει να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Να παλέψουν στο σήμερα ενάντια στην καπιταλιστική «απελευθέρωση» της ενέργειας, να διεκδικήσουν φθηνό και ποιοτικό ρεύμα, να υπερασπιστούν τα εργασιακά δικαιώματα στην ενέργεια. Να ακυρώσουν με την πάλη τους τα σενάρια περί «ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας» και τη συμμετοχή της χώρας μας σε αυτά, που θα επιφέρει ακόμα μεγαλύτερη ενεργειακή εξάρτηση, ακόμα ακριβότερο ρεύμα με πρόσχημα τη χρήση ΑΠΕ. Και προφανώς να απαγορεύσουν κάθε ιδιωτική δραστηριότητα στον ενεργειακό τομέα. Να εγκαθιδρύσουν τη δική τους λαϊκή εξουσία και οικονομία με κοινωνικοποιημένα τα βασικά μέσα παραγωγής, καθώς είναι η μόνη που μπορεί να πολλαπλασιάσει τις κατακτήσεις τους.
Η αναγκαία και χρήσιμη για το λαό αξιοποίηση των ΑΠΕ προϋποθέτει έναν αποκλειστικά κρατικό, ενιαίο, εθνικό φορέα ενέργειας, στα πλαίσια αυτής της εξουσίας. Εναν φορέα που θα λαμβάνει υπ’ όψιν όλα τα επιστημονικά δεδομένα και τις υπάρχουσες τεχνικές λύσεις ώστε να αξιοποιήσει το σύνολο του ενεργειακού δυναμικού της χώρας μας, για την ενεργειακή της επάρκεια, για την παροχή άφθονου, ποιοτικού και οικονομικού ρεύματος, για την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαφύλαξη του φυσικού πλούτου.
Αιολική Ενέργεια
Η πιο διαδεδομένη ΑΠΕ λόγω της απόδοσής της. Ιδανική για τη χώρα μας, αφού η Ελλάδα είναι σήμερα η τρίτη σε αιολικό δυναμικό στην ΕΕ μετά τη Μ. Βρετανία και την Ιρλανδία. Στην Ελλάδα υπάρχουν περιοχές όπου καταγράφεται μεγάλη μέση ταχύτητα ανέμου (νησιά Αιγαίου, Κρήτη, Εύβοια, Νότια Πελοπόννησος κλπ.), δηλαδή περιοχές όπου το κόστος της ηλεκτροπαραγωγής από αιολική ενέργεια θεωρείται ικανοποιητικό.
Σε σύγκριση με τις συμβατικές πηγές το κόστος ηλεκτροπαραγωγής είναι περίπου 30% αυξημένο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποτελέσει λύση για τα νησιά μας σε συνδυασμό με κατάλληλους συσσωρευτές για τη διατήρηση σταθερής τάσης.
Η τεχνολογία δεν έχει δώσει καλές λύσεις σε ότι αφορά την έκταση που απαιτείται για την κατασκευή αιολικών πάρκων. Η αλλοίωση ολόκληρων φυσικών εκτάσεων είναι κίνδυνος και ένας λόγος παραπάνω που εντείνει την αναγκαιότητα ενός δημόσιου κεντρικού φορέα ενέργειας που θα σχεδιάζει και θα ελέγχει με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες και την προστασία του περιβάλλοντος, που θα παίρνει μέτρα για την εξουδετέρωση του θορύβου και των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που δημιουργούνται από τέτοιες εγκαταστάσεις.
Υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις
Η χώρα μας είναι η δεύτερη πλουσιότερη χώρα στην Ευρώπη σε υδατικό δυναμικό (μετά την Πορτογαλία). Υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις συμβάλλουν συγχρόνως στην αποδοτική ηλεκτροπαραγωγή και στην αντιμετώπιση προβλημάτων άρδευσης ολόκληρων περιοχών.
Δυστυχώς δεν προκρίνονται τέτοιες λύσεις λόγω του ότι μονάδες σαν και αυτές είναι μεγάλες επενδύσεις χωρίς άμεσα ανταποδοτικά οφέλη για τους ιδιώτες στα πλαίσια της απελευθερωμένης αγοράς ενέργειας. Είναι έργα υποδομής που μπορούν να συμβάλλουν στην ενεργειακή επάρκεια της χώρας μας, πράγμα ασυμβίβαστο με την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ και την οικοδόμηση «ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας» στα πλαίσια του ανταγωνισμού της με τις ΗΠΑ. Ενδεικτικό είναι ότι η ΔΕΗ έχει αναβάλει επ’ αόριστον ανάλογα έργα που έχουν σχεδιαστεί εδώ και πολλά χρόνια.
Ηλιακή ενέργεια
Η Ελλάδα είναι η πιο ηλιόλουστη χώρα της Ευρώπης. Παρ’ όλα αυτά η τεχνολογία δεν επιτρέπει ακόμα την αποδοτική χρήση φωτοβολταϊκών στοιχείων για μεγάλη ηλεκτροπαραγωγή ανά μονάδα επιφάνειας, παρά μόνο για επιμέρους χρήσεις (οικιακή ηλεκτροδότηση κλπ). Επίσης το κόστος ανά κιλοβατώρα είναι σχεδόν διπλάσιο των συμβατικών μεθόδων ηλεκτροπαραγωγής.
Παρ’ όλα αυτά στην Ελλάδα πολλοί ιδιώτες θα ανοίξουν τέτοιες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής τα επόμενα χρόνια. Το εξασφαλισμένο κέρδος από το δημόσιο (αλλά και από πολλούς δήμους, των οποίων οι συμβιβασμένες αρχές ήδη κλείνουν ασύμφορες συμφωνίες για επιμέρους ηλεκτροδοτήσεις δημοτικών υπηρεσιών) και η μικρή αρχική επένδυση που απαιτείται, μετατρέπει την ηλιακή ενέργεια σε πεδίο κερδοφόρας οικονομικής εκμετάλλευσης που θα αχρηστεύσει τεράστιες ελεύθερες και δασικές εκτάσεις. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι αυτό που θεωρείται οικονομικά αποδοτικό για το κεφάλαιο δεν συνάδει με τις λαϊκές ανάγκες.
Παρ’ όλα αυτά η τεχνολογία ηλιακών συλλεκτών και φωτοβολταϊκών στοιχείων υπόσχεται θεαματικές βελτιώσεις τα επόμενα χρόνια. Στα πλαίσια ενός κεντρικού σχεδιασμού για την οικονομία, η άφθονη ηλιακή ενέργεια της χώρας μας μπορεί να αξιοποιηθεί για τις λαϊκές ανάγκες.
Διαδίκτυο: Από Μοχλός κυριαρχίας να γίνει εργαλείο του αγώνα!
Πριν από 5-6 χρόνια, όσους ήξεραν πώς να συνδεθούν στο internet, να επικοινωνούν με e-mail και να «σερφάρουν» στις διάφορες ιστοσελίδες, ο περισσότερος κόσμος τους αντιμετώπιζε περίπου σαν «ξωτικά» ή σαν «φωτεινές διάνοιες». Σήμερα, βέβαια, με την ευρύτατη διάδοση του διαδικτύου, μάλλον σαν «εξαιρέσεις» χαρακτηρίζονται αυτοί που δεν κατέχουν τη συγκεκριμένη δεξιότητα. 40 χρόνια μετά τα πρώτα του βήματα, το internet έχει γίνει μέρος της ζωής μας και μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως, ανάλογα με το ποιος το χρησιμοποιεί. Στα χέρια των αστών το διαδίκτυο γίνεται μέσο κυριαρχίας και αύξησης των κερδών, ενώ στα χέρια της εργατικής τάξης πρέπει να γίνει σημαντικό εργαλείο στον αγώνα της για χειραφέτηση και οικοδόμηση της δικής της εξουσίας.
Το internet σαραντάρησε
Μέρος της απάντησης των Αμερικάνων στην εκτόξευση του σοβιετικού δορυφόρου Σπούτνικ το 1957 ήταν η ίδρυση του ARPA (Advanced Research Project Agency), ενός νέου τμήματος του υπουργείου άμυνας των ΗΠΑ το οποίο θα εκπονούσε έρευνες για την εφαρμογή της τεχνολογίας στον αμερικάνικο στρατό. Το αμερικάνικο υπουργείο άμυνας απευθύνθηκε στο ARPA για να δημιουργήσει ένα αξιόπιστο δίκτυο εντολών και ελέγχου, το οποίο θα μπορούσε να «επιβιώσει» σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου, αφού το τηλεφωνικό δίκτυο ήταν αρκετά ευάλωτο. Σε συνεργασία με εταιρείες, πανεπιστήμια και φοιτητές, το πρώτο πειραματικό δίκτυο έγινε πραγματικότητα το 1969 και γρήγορα, με την ανάπτυξη ανάλογων τεχνολογιών, το δίκτυο αυτό κάλυπτε ολόκληρη την επικράτεια των ΗΠΑ, για να αναπτυχθεί μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980 σε όλο τον κόσμο και να παραχωρήσει τη θέση του σ’ αυτό που σήμερα ονομάζουμε internet.
Εργαλείο κέρδους στα χέρια των αστών
Το διαδίκτυο δεν αναπτύχθηκε με βάση κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα, αν και ξεκίνησε με συγκεκριμένο σκοπό. Η ραγδαία ανάπτυξη του internet συνέπεσε με την κυριαρχία του καπιταλισμού και των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στον κόσμο και -όπως είναι λογικό- σήμερα κατέληξε να χρησιμοποιείται κυρίως προς την κατεύθυνση των συμφερόντων της αστικής τάξης. Η χρήση του διαδικτύου από την άρχουσα τάξη κινείται σε δύο κύριους άξονες: τη χρήση του σαν εργαλείο αύξησης της κερδοφορίας των επιχειρήσεων και σαν μοχλό ελέγχου και κυριαρχίας.
Στον τομέα της αύξησης των κερδών των επιχειρήσεων, το ίντερνετ ευνοεί μια σειρά από οικονομικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η διαφήμιση στο διαδίκτυο, η οποία είναι και ιδιαίτερα αποδοτική. Σε αυτό το μέσο, στο οποίο «συναντιούνται» καθημερινά εκατομμύρια χρήστες, το 2007 δαπανήθηκαν για διαφήμιση 11,5 δις ευρώ.
Κυρίως, όμως, η χρήση της νέας αυτής τεχνολογίας διευκολύνει στη συσσώρευση, την ταχύτητα αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Με λίγα κλικ μεταφέρονται τεράστια ποσά, γίνονται αγοραπωλησίες αγαθών από τη μια μεριά του κόσμου στην άλλη.
Η εκτεταμένη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) ως μέσων παραγωγής, αξιοποιείται από τους καπιταλιστές για την εντατικοποίηση της εργασίας και την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, αντί να διευκολύνει τους εργαζομένους.
Αλλωστε η εκτεταμένη χρήση στην παραγωγή είναι και ο κύριος λόγος που ο Η/Υ μπήκε σταδιακά και μαζικά σε χιλιάδες σπίτια. Πολλοί εργαζόμενοι πια συνηθίζουν (διάβαζε: αναγκάζονται) να παίρνουν περισσότερη δουλιά για να κάνουν στο σπίτι, με αποτέλεσμα να επεκτείνεται ο χρόνος που εργάζονται και πέρα από το ωράριό τους.
Ο Η/Υ μετατρέπεται σε εργαλείο αυτοματοποίησης της παραγωγής, αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας (μείωση του χρόνου παραγωγής του κάθε εμπορεύματος) γεγονός που επιφέρει μείωση της αξίας της εργατικής δύναμης και περισσότερα περιθώρια στους καπιταλιστές για μείωση των μισθών.
Αλλά και πέρα από τις «νόμιμες», στα πλαίσια του καπιταλισμού, χρήσεις των Η/Υ για την αύξηση της κερδοφορίας, το internet αξιοποιείται και για μια σειρά παρασιτικές δραστηριότητες, η οποίες είναι ενδεικτικές της σήψης του καπιταλιστικού συστήματος. Παράνομο εμπόριο, παιδεραστία, οικονομικές απάτες σε βάρος ανυποψίαστων απλών χρηστών και κάθε μορφής εκμετάλλευση έχουν πάρει πλέον και ψηφιακή μορφή.
Hi-tech φακέλωμα
Το διαδίκτυο, ακόμα, έχει γίνει στα χέρια της άρχουσας τάξης ένα εργαλείο ελέγχου και παρακολούθησης του λαού και των κινημάτων. Κωδικοί, στοιχεία ταυτότητας και προσωπικά δεδομένα μπορούν να υποκλαπούν απ’ όσους κατέχουν τη σχετική τεχνογνωσία. Επιπλέον, σήμερα στο internet είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να μην αφήσει «ίχνη» της δραστηριότητάς του, ίχνη τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν, εφόσον κάποιος - και ιδιαίτερα κρατικοί μηχανισμοί και υπηρεσίες- θελήσει να το χρησιμοποιήσει. Ηδη προωθείται σε διάφορες χώρες του «ανεπτυγμένου κόσμου» το ανάλογο νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα επιτρέπει σε κυβερνήσεις και κατασταλτικούς μηχανισμούς την πρόσβαση σε τέτοια προσωπικά δεδομένα με πρόσχημα την καταπολέμηση της «τρομοκρατίας» ή της «πειρατείας στο διαδίκτυο». Πρόκειται, ουσιαστικά, για φακέλωμα σε hi-tech μορφή. Ο έλεγχος αυτός έχει εφαρμογές και στα πιο καθημερινά ζητήματα. Χιλιάδες προφίλ στο myspace και το facebook «αυτοκτόνησαν» τον τελευταίο καιρό μετά την παραδοχή από τα 2/3 των βρετανικών επιχειρήσεων, ότι παρακολουθούν τα προφίλ των εργαζομένων ή των υποψηφίων για μια θέση εργασίας στην εταιρεία τους. Επίσης, παλιά ιστορία είναι και οι απολύσεις ÒbloggersÓ από τις επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονταν, επειδή κρινόταν ότι «έθιγαν την επιχείρηση» με τις αναφορές στα blog τους.
Για την εμπέδωση της εκμετάλλευσης
Η ίδια η ανάπτυξη της τεχνολογίας αυτής και η διάδοσή της σε μεγάλο κομμάτι κόσμου είναι πεδίο ανάπτυξης ιδεολογημάτων που σκοπό έχουν να κρύψουν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της εποχής που ζούμε. Η άρχουσα τάξη και οι αστοί ιδεολόγοι κάνουν λόγο για την «κοινωνία της πληροφορίας», στην οποία όλοι έχουν ευκαιρίες να ζήσουν και να εξελιχθούν, εξαιτίας της ευκολότερης πρόσβασης σε ένα σωρό πληροφορίες. Τέτοιες αντιλήψεις, όχι μόνο συσκωτίζουν το χαρακτήρα της σύγχρονης εποχής, στην οποία όλο και σκληραίνει η καπιταλιστική εκμετάλλευση, αλλά και την ίδια την έννοια της πραγματικής γνώσης, η οποία ταυτίζεται με τη συλλογή σκόρπιων πληροφοριών. Αποκρύπτουν, έτσι, το γεγονός ότι η γνώση που είναι διαθέσιμη για την πλειοψηφία του λαού όλο και φτωχαίνει, αντικαθίσταται από σκόρπιες γνώσεις, και ακριβώς αυτή η φτωχή γνώση αποτελεί τη βάση για τη διάδοση τέτοιων ιδεολογημάτων.
Ηλεκτρονική «αντεπίθεση»
Η λειτουργία του διαδικτύου, όπως και κάθε δραστηριότητά στα πλαίσιά του, αντανακλά όσα συμβαίνουν στην κοινωνία. Έτσι, ο έλεγχός του δεν θα μπορούσε να παραμείνει απόλυτα στα χέρια εκείνων που το ανέπτυξαν και το ελέγχουν. Η κοινωνική διαπάλη, λοιπόν, αποτυπώνεται και στην εξέλιξη του διαδικτύου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μουσική βιομηχανία των δισκογραφικών, η οποία «έσπασε τα μούτρα της» στο διαδίκτυο, όταν εκατομμύρια χρηστών άρχισαν να ανταλλάζουν μεταξύ τους ηλεκτρονικά αρχεία μουσικής (mp3). Παρά τις προσπάθειες καταστολής του φαινόμενου (στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν από εξαγορά και κυνήγι προγραμματιστών μέχρι πογκρόμ εναντίον χρηστών του διαδικτύου και διαρροή κακόβουλων αρχείων «μεταμφιεσμένων» σε mp3) η βιομηχανία των δισκογραφικών δεν κατάφερε να εξαλείψει το φαινόμενο αυτό. Ετσι αναγκάστηκε να το προσεγγίσει προσπαθώντας να το ενσωματώσει. Σε επόμενο φύλλο του «Ο» θα αναφερθούμε πιο διεξοδικά σε αυτό το θέμα.
Το internet μπορεί –και πρέπει– να γίνει ένα εργαλείο στην πάλη της εργατικής τάξης για τη χειραφέτησή της και το χτίσιμο της δικής της εξουσίας. Γι’ αυτό και μπρος στο χώρο του διαδικτύου δεν πρέπει ούτε να στεκόμαστε με δέος, αλλά ούτε και με τάση δαιμονοποίησης εξαιτίας της χρήσης του από τους αστούς. Το διαδίκτυο, όπως και γενικότερα η σύγχρονη τεχνολογία, μπορεί και εξαρτάται από εμάς να αποτελέσει ένα σημαντικό όπλο, ένα μέσο μαζικής ενημέρωσης και καλέσματος, που πρέπει οι ταξικές δυνάμεις να υποτάξουν στις ανάγκες και τα συμφέροντά τους, απελευθερώνοντας έτσι τις δυνάμεις του χώρου αυτού προς όφελος της πραγματικής γνώσης, εκπαίδευσης και επικοινωνίας που σαν στόχο θα έχει το λαϊκό συμφέρον.
Το internet σαραντάρησε
Μέρος της απάντησης των Αμερικάνων στην εκτόξευση του σοβιετικού δορυφόρου Σπούτνικ το 1957 ήταν η ίδρυση του ARPA (Advanced Research Project Agency), ενός νέου τμήματος του υπουργείου άμυνας των ΗΠΑ το οποίο θα εκπονούσε έρευνες για την εφαρμογή της τεχνολογίας στον αμερικάνικο στρατό. Το αμερικάνικο υπουργείο άμυνας απευθύνθηκε στο ARPA για να δημιουργήσει ένα αξιόπιστο δίκτυο εντολών και ελέγχου, το οποίο θα μπορούσε να «επιβιώσει» σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου, αφού το τηλεφωνικό δίκτυο ήταν αρκετά ευάλωτο. Σε συνεργασία με εταιρείες, πανεπιστήμια και φοιτητές, το πρώτο πειραματικό δίκτυο έγινε πραγματικότητα το 1969 και γρήγορα, με την ανάπτυξη ανάλογων τεχνολογιών, το δίκτυο αυτό κάλυπτε ολόκληρη την επικράτεια των ΗΠΑ, για να αναπτυχθεί μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980 σε όλο τον κόσμο και να παραχωρήσει τη θέση του σ’ αυτό που σήμερα ονομάζουμε internet.
Εργαλείο κέρδους στα χέρια των αστών
Το διαδίκτυο δεν αναπτύχθηκε με βάση κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα, αν και ξεκίνησε με συγκεκριμένο σκοπό. Η ραγδαία ανάπτυξη του internet συνέπεσε με την κυριαρχία του καπιταλισμού και των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στον κόσμο και -όπως είναι λογικό- σήμερα κατέληξε να χρησιμοποιείται κυρίως προς την κατεύθυνση των συμφερόντων της αστικής τάξης. Η χρήση του διαδικτύου από την άρχουσα τάξη κινείται σε δύο κύριους άξονες: τη χρήση του σαν εργαλείο αύξησης της κερδοφορίας των επιχειρήσεων και σαν μοχλό ελέγχου και κυριαρχίας.
Στον τομέα της αύξησης των κερδών των επιχειρήσεων, το ίντερνετ ευνοεί μια σειρά από οικονομικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η διαφήμιση στο διαδίκτυο, η οποία είναι και ιδιαίτερα αποδοτική. Σε αυτό το μέσο, στο οποίο «συναντιούνται» καθημερινά εκατομμύρια χρήστες, το 2007 δαπανήθηκαν για διαφήμιση 11,5 δις ευρώ.
Κυρίως, όμως, η χρήση της νέας αυτής τεχνολογίας διευκολύνει στη συσσώρευση, την ταχύτητα αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Με λίγα κλικ μεταφέρονται τεράστια ποσά, γίνονται αγοραπωλησίες αγαθών από τη μια μεριά του κόσμου στην άλλη.
Η εκτεταμένη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) ως μέσων παραγωγής, αξιοποιείται από τους καπιταλιστές για την εντατικοποίηση της εργασίας και την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, αντί να διευκολύνει τους εργαζομένους.
Αλλωστε η εκτεταμένη χρήση στην παραγωγή είναι και ο κύριος λόγος που ο Η/Υ μπήκε σταδιακά και μαζικά σε χιλιάδες σπίτια. Πολλοί εργαζόμενοι πια συνηθίζουν (διάβαζε: αναγκάζονται) να παίρνουν περισσότερη δουλιά για να κάνουν στο σπίτι, με αποτέλεσμα να επεκτείνεται ο χρόνος που εργάζονται και πέρα από το ωράριό τους.
Ο Η/Υ μετατρέπεται σε εργαλείο αυτοματοποίησης της παραγωγής, αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας (μείωση του χρόνου παραγωγής του κάθε εμπορεύματος) γεγονός που επιφέρει μείωση της αξίας της εργατικής δύναμης και περισσότερα περιθώρια στους καπιταλιστές για μείωση των μισθών.
Αλλά και πέρα από τις «νόμιμες», στα πλαίσια του καπιταλισμού, χρήσεις των Η/Υ για την αύξηση της κερδοφορίας, το internet αξιοποιείται και για μια σειρά παρασιτικές δραστηριότητες, η οποίες είναι ενδεικτικές της σήψης του καπιταλιστικού συστήματος. Παράνομο εμπόριο, παιδεραστία, οικονομικές απάτες σε βάρος ανυποψίαστων απλών χρηστών και κάθε μορφής εκμετάλλευση έχουν πάρει πλέον και ψηφιακή μορφή.
Hi-tech φακέλωμα
Το διαδίκτυο, ακόμα, έχει γίνει στα χέρια της άρχουσας τάξης ένα εργαλείο ελέγχου και παρακολούθησης του λαού και των κινημάτων. Κωδικοί, στοιχεία ταυτότητας και προσωπικά δεδομένα μπορούν να υποκλαπούν απ’ όσους κατέχουν τη σχετική τεχνογνωσία. Επιπλέον, σήμερα στο internet είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να μην αφήσει «ίχνη» της δραστηριότητάς του, ίχνη τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν, εφόσον κάποιος - και ιδιαίτερα κρατικοί μηχανισμοί και υπηρεσίες- θελήσει να το χρησιμοποιήσει. Ηδη προωθείται σε διάφορες χώρες του «ανεπτυγμένου κόσμου» το ανάλογο νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα επιτρέπει σε κυβερνήσεις και κατασταλτικούς μηχανισμούς την πρόσβαση σε τέτοια προσωπικά δεδομένα με πρόσχημα την καταπολέμηση της «τρομοκρατίας» ή της «πειρατείας στο διαδίκτυο». Πρόκειται, ουσιαστικά, για φακέλωμα σε hi-tech μορφή. Ο έλεγχος αυτός έχει εφαρμογές και στα πιο καθημερινά ζητήματα. Χιλιάδες προφίλ στο myspace και το facebook «αυτοκτόνησαν» τον τελευταίο καιρό μετά την παραδοχή από τα 2/3 των βρετανικών επιχειρήσεων, ότι παρακολουθούν τα προφίλ των εργαζομένων ή των υποψηφίων για μια θέση εργασίας στην εταιρεία τους. Επίσης, παλιά ιστορία είναι και οι απολύσεις ÒbloggersÓ από τις επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονταν, επειδή κρινόταν ότι «έθιγαν την επιχείρηση» με τις αναφορές στα blog τους.
Για την εμπέδωση της εκμετάλλευσης
Η ίδια η ανάπτυξη της τεχνολογίας αυτής και η διάδοσή της σε μεγάλο κομμάτι κόσμου είναι πεδίο ανάπτυξης ιδεολογημάτων που σκοπό έχουν να κρύψουν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της εποχής που ζούμε. Η άρχουσα τάξη και οι αστοί ιδεολόγοι κάνουν λόγο για την «κοινωνία της πληροφορίας», στην οποία όλοι έχουν ευκαιρίες να ζήσουν και να εξελιχθούν, εξαιτίας της ευκολότερης πρόσβασης σε ένα σωρό πληροφορίες. Τέτοιες αντιλήψεις, όχι μόνο συσκωτίζουν το χαρακτήρα της σύγχρονης εποχής, στην οποία όλο και σκληραίνει η καπιταλιστική εκμετάλλευση, αλλά και την ίδια την έννοια της πραγματικής γνώσης, η οποία ταυτίζεται με τη συλλογή σκόρπιων πληροφοριών. Αποκρύπτουν, έτσι, το γεγονός ότι η γνώση που είναι διαθέσιμη για την πλειοψηφία του λαού όλο και φτωχαίνει, αντικαθίσταται από σκόρπιες γνώσεις, και ακριβώς αυτή η φτωχή γνώση αποτελεί τη βάση για τη διάδοση τέτοιων ιδεολογημάτων.
Ηλεκτρονική «αντεπίθεση»
Η λειτουργία του διαδικτύου, όπως και κάθε δραστηριότητά στα πλαίσιά του, αντανακλά όσα συμβαίνουν στην κοινωνία. Έτσι, ο έλεγχός του δεν θα μπορούσε να παραμείνει απόλυτα στα χέρια εκείνων που το ανέπτυξαν και το ελέγχουν. Η κοινωνική διαπάλη, λοιπόν, αποτυπώνεται και στην εξέλιξη του διαδικτύου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μουσική βιομηχανία των δισκογραφικών, η οποία «έσπασε τα μούτρα της» στο διαδίκτυο, όταν εκατομμύρια χρηστών άρχισαν να ανταλλάζουν μεταξύ τους ηλεκτρονικά αρχεία μουσικής (mp3). Παρά τις προσπάθειες καταστολής του φαινόμενου (στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν από εξαγορά και κυνήγι προγραμματιστών μέχρι πογκρόμ εναντίον χρηστών του διαδικτύου και διαρροή κακόβουλων αρχείων «μεταμφιεσμένων» σε mp3) η βιομηχανία των δισκογραφικών δεν κατάφερε να εξαλείψει το φαινόμενο αυτό. Ετσι αναγκάστηκε να το προσεγγίσει προσπαθώντας να το ενσωματώσει. Σε επόμενο φύλλο του «Ο» θα αναφερθούμε πιο διεξοδικά σε αυτό το θέμα.
Το internet μπορεί –και πρέπει– να γίνει ένα εργαλείο στην πάλη της εργατικής τάξης για τη χειραφέτησή της και το χτίσιμο της δικής της εξουσίας. Γι’ αυτό και μπρος στο χώρο του διαδικτύου δεν πρέπει ούτε να στεκόμαστε με δέος, αλλά ούτε και με τάση δαιμονοποίησης εξαιτίας της χρήσης του από τους αστούς. Το διαδίκτυο, όπως και γενικότερα η σύγχρονη τεχνολογία, μπορεί και εξαρτάται από εμάς να αποτελέσει ένα σημαντικό όπλο, ένα μέσο μαζικής ενημέρωσης και καλέσματος, που πρέπει οι ταξικές δυνάμεις να υποτάξουν στις ανάγκες και τα συμφέροντά τους, απελευθερώνοντας έτσι τις δυνάμεις του χώρου αυτού προς όφελος της πραγματικής γνώσης, εκπαίδευσης και επικοινωνίας που σαν στόχο θα έχει το λαϊκό συμφέρον.
Πολιτισμός και ναρκωτικά
Η τέχνη της ναρκοκουλτούρας
Τα ναρκωτικά δεν διακινούνται μόνο από τους λεγόμενους ανθρώπους του «υποκόσμου». Βλέπετε, στον καπιταλισμό είναι ένα εξαιρετικά επικερδές εμπόρευμα που μπορεί να προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στο σύστημα για να μείνει χωρίς διαφήμιση, για να αφεθεί η διακίνηση του μόνο στα διάφορα βαποράκια.
Γι’ αυτό και το σύστημα προωθεί το εμπόρευμα αυτό με τον πιο πλατύ τρόπο. Η τέχνη που στον καπιταλισμό χρησιμοποιείται για να διαμορφώσει τα πιο αλλοτριωμένα και επικίνδυνα προτύπα για το παγκόσμιο νεανικό κοινό, γίνεται το όχημα για την προβολή της ναρκοκουλτούρας.
Αυτή η επιχείρηση δεν μπορεί παρά να διευθύνεται από τους «επικοινωνιακούς» γκουρού του συστήματος αυτού, τα αστικά ΜΜΕ. Αυτά διαλέγουν τους καλλιτέχνες που θα προωθήσουν και αυτά διαπλάθουν ένα πολύ συγκεκριμένο πρότυπο ζωής που βασίζεται στην αποχαύνωση και την παθητικότητα, πάντα με το περιτύλιγμα της «αντικειμενικότητας».
Το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό και με μεγάλες προεκτάσεις, γι’ αυτό σε καμιά περίπτωση δεν φιλοδοξούμε να εξαντλήσουμε στο δισέλιδο που ακολουθεί. Προσδοκούμε μόνο να συμβάλλουμε στη μεγάλη προσπάθεια της ΚΝΕ να αναπτύξει στη νεολαία αντιστάσεις απέναντι σε ακραία αλλοτριωτικά φαινόμενα - όπως η ναρκοκουλτούρα - που βρίσκονται στην αιχμή του δόρατος του καπιταλισμού απέναντι στο νου και τη σκέψη της νέας γενιάς. Στην επίθεσή του αυτή, που θα εντείνεται όσο αυτός σαπίζει και νιώθει πως η εξουσία του απειλείται, δεν διστάζει να επιτάξει ακόμα και την τέχνη.
Η τέχνη στα χέρια του καπιταλισμού
Σε καμιά περίπτωση δεν ευθύνεται η τέχνη ως τέχνη για τα πρότυπα των οποίων γίνεται φορέας. Οπωσδήποτε στην τέχνη ανέκαθεν δρούσαν συνιστώσες που σε κάθε ιστορική περίοδο υπηρετούσαν τις παλιές δομές και την εξουσία της κυρίαρχης τάξης. Υπήρχαν όμως άλλες που τροφοδοτούνταν από τα πραγματικά προβλήματα της ανθρώπινης κοινωνίας και διαπνέονταν από τη δοσμένη ιστορική αναγκαιότητα. Μ’ αυτόν τον τρόπο, καλλιεργούσαν τρόπους ζωής και μαζικής δράσης για την επίτευξη του νέου, προπαγάνδιζαν τα συμφέροντα της καταπιεζόμενης αλλά και πρωτοπόρας τάξης, την εξουσία που θα κατακτούσε έναντι της παλιάς.
Η πάλη ανάμεσα στις αντίπαλες συνιστώσες ήταν σε κάθε περίοδο έκφραση της ταξικής πάλης, εικόνα των ταξικών συσχετισμών μέσα στην κοινωνία. Ετσι και σήμερα οι καλλιτεχνικές δημιουργίες παραδίδονται στους καπιταλιστές που ενδεχομένως δεν έχουν καμιά σχέση με τη δημιουργία αλλά κατέχουν τις δισκογραφικές εταιρείες και τα ΜΜΕ - και η αξιολόγησή τους γίνεται με κριτήριο το κέρδος. Δημιουργούνται έτσι οι προϋποθέσεις κυριαρχίας της τέχνης που υπηρετεί το σύστημα αυτό και προβάλλει τα πρότυπά του. Στην εποχή μας που το σύστημα αυτό δεν έχει να προσφέρει τίποτα αλλά σαπίζει παρασιτώντας πάνω στην εργασία των εργαζομένων, τα πρότυπα αυτά γίνονται διαστροφικά. Αντανακλούν την έκδηλη κρίση του συστήματος και μάλιστα με έναν τρόπο που να την παρουσιάζουν γενικευμένη, πως δήθεν δεν έχει σχέση με το σύστημα αυτό αλλά με τον άνθρωπο γενικά, ακόμα και με τους δημιουργούς.
Ιστορίες αλλοτρίωσης της μουσικής
Μπροστά σ’ αυτό το σκοπό, το καπιταλιστικό σύστημα κατέστρεψε και μάλιστα πούλησε την καταστροφή σημαντικότατων καλλιτεχνών και εξαιρετικών δημιουργών. Το μέσο για την καταστροφή τους δεν ήταν άλλο από την τοξικομανία. Με ένα σμπάρο, πολλά τριγώνια. Και το αίσθημα της γενικευμένης κρίσης διαχέεται στο κοινό και το πρότυπο της ναρκοκουλτούρας καλλιεργείται μαζικά οδηγώντας νεανικές συνειδήσεις στην αποχαύνωση και την απάθεια, στην εξάρτησή τους από ουσίες-εμπορεύματα, και η πλατιά πώληση των ναρκωτικών εξασφαλίζει τρελά κέρδη.
Οι σπουδαίοι καλλιτέχνες που ίσως άθελά τους μετατράπηκαν σε τέτοια επικίνδυνα γρανάζια της μουσικής βιομηχανίας ήταν πάρα πολλοί. Να θυμηθούμε την Τζάνις Τσόπλιν και τον Τζιμ Μόρισον των Doors, που η τοξικομανία τους σκότωσε πριν τα 30 τους χρόνια. Τον ιδρυτή των «Pink Floyd» Σιντ Μπάρετ ή τον Μπράιαν Τζόουνς των «Rolling Stones». Το μεγάλο Ρόκυ Ερικσον που έκανε χρήση παραισθησιογόνων και LSD και η δισκογραφική εταιρεία που τον εκμεταλλευόταν τον έπεισε κυριολεκτικά ότι είναι εξωγήινος με αποτέλεσμα να μπει 20 χρόνια σε ψυχιατρείο και τώρα να μην μπορεί να αρθρώσει πρόταση.
Τα ονόματα τελειωμό δεν έχουν. Ολοι τους δημιουργοί τραγουδιών που τραγουδήθηκαν από εκατομμύρια νέους, τραγουδιστές με φωνή που μάγευε. Πολλοί απ’ αυτούς ξεκίνησαν ως ριζοσπάστες και νέοι καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από το νεολαιίστικο και αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ τη δεκαετία του `60, αλλά στα γρανάζια της μουσικής βιομηχανίας, οι εταιρείες κινηματογράφησαν και πούλησαν την αυτοκαταστροφή τους. Δημιουργοί που πιθανότατα άθελά τους μετατράπηκαν σε πλασιέ των ναρκωτικών, του πιο επικίνδυνου μέσου καταστολής της ριζοσπαστικοποίησης των νέων. Και μάλιστα σε περιόδους που το σύστημα ένιωθε απειλή από το κίνημα στις ΗΠΑ και έψαχνε τρόπο να το διοχετεύσει σε ανώδυνους για το ίδιο δρόμους.
Ενα άλλο παράδειγμα είναι το κίνημα των μαύρων, που έφτασε τα τέλη της δεκαετίας του `60 να δίνει με μαζικούς όρους ένοπλες μάχες με το στρατό και την αστυνομία σε πολλές αμερικάνικες πόλεις. Καθόλου τυχαία μαύροι τραγουδιστές (όπως ο Τζίμι Χέντριξ) και η περήφανη τζαζ μουσική εκείνη την περίοδο έγιναν φορείς της ναρκοκουλτούρας. Το κίνημα των μαύρων που δεν κατάφερε να το αντιμετωπίσει ούτε ο στρατός, εκφυλίστηκε μετά από εκτεταμένη διάδοση ναρκωτικών στους κόλπους του.
Επικίνδυνα ιδεολογήματα περί έμπνευσης
Πολλοί απολογητές του καπιταλισμού κυρίως μέσα από τα αστικά ΜΜΕ, ισχυρίζονται πως όλοι αυτοί οι τραγουδοποιοί έγραφαν μουσική και έβρισκαν έμπνευση λόγω τοξικομανίας. Αυτό αποτελεί διαστρέβλωση του ίδιου του χαρακτήρα της τέχνης που για να δημιουργήσει πρέπει να είναι ελεύθερη και σε καμιά περίπτωση εξαρτημένη. Που για να μπορεί να «μιλήσει» στον κόσμο, πρέπει να βρει αφορμή από τα προβλήματα και τους πόθους του, να είναι συνδεδεμένη με την κοινωνία και όχι να κλείνεται στον κόσμο της στο περιθώριο της κοινωνικής πραγματικότητας, ούτε υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών «να φαντασιώνεται την αθέατη πλευρά της σελήνης», όπως είχε πει σε μια αποστροφή του λόγου του ο νυν απεξαρτημένος Ντάνυ Τόμας, μέλος των «13th floor elevators».
Πάνω σε αυτό παραθέτουμε ένα απόσπασμα της συνέντευξης στο περιοδικό «Ποπ και Ροκ» το 1982 του Παύλου Σιδηρόπουλου, ενός σπουδαίου τραγουδοποιού που ταλαιπωρήθηκε και τελικά πέθανε το 1990 από την τοξικομανία: «Θέλω να πω στους πιτσιρικάδες ότι δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να δοκιμάσουν ηρωίνη, γιατί δεν μπορεί να σου δώσει κανένα απολύτως vision, καμία έμπνευση, άμα είσαι μουσικός, ποιητής ή ζωγράφος. Σε εκμηδενίζει, είναι ένας μύθος, είναι μία μπούρδα…»
Και δεν μπορούμε παρά να παραθέσουμε αυτό που είχε πει και ο μεγάλος κιθαρίστας Ερικ Κλάπτον που κατάφερε και απεξαρτήθηκε: «Αρχικά σου δημιουργεί (σσ: η εξάρτηση) μια ψευδαίσθηση δημιουργίας. Παραμύθια. Στην πραγματικότητα δεν μπορείς να κρατήσεις ούτε την πένα, όχι να παίξεις ή να γράψεις μουσική!»
Πραγματικά τι καλλιτεχνικά έργα θα έγραφαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, αν δεν έκαναν χρήση ναρκωτικών, αν η τέχνη δεν ήταν εμπορευματοποιημένη;
Το παράδειγμα του κινηματογράφου
Ο εμπορευματοποιημένος κινηματογράφος στον καπιταλισμό, η επικερδής αυτή βιομηχανία, αναπαράγει στην πλειοψηφία των ταινιών τη διακίνηση ναρκωτικών και τη ναρκοκουλτούρα. Σύμφωνα με στοιχεία από το Χόλυγουντ, οι ταινίες μεγάλου προϋπολογισμού που έχουν γυριστεί μετά το 1994 σε ποσοστό 55% έχουν αναφορές στα ναρκωτικά! Οι ταινίες βέβαια δεν το παρουσιάζουν καθόλου σαν πρόβλημα. Απεναντίας σε πολλές ταινίες οι συμμορίες που διακινούν ναρκωτικά είναι οι «καλοί» που καταφέρνουν να περάσουν χίλιες δυο δυσκολίες για να φθάσουν το εμπόρευμα στον προορισμό τους. (Κάτι που είναι προφανές και στο πρόσφατο βιβλίο «Βασίλισσα του Νότου» του Ισπανού Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε.) Οι νέοι που φέρονται να πίνουν χασίς στις ταινίες παρουσιάζονται σαν να κάνουν κάτι φυσιολογικό, που κάθε νέος κάνει. Αν τα ναρκωτικά παρουσιάζονται σαν κάτι όχι τόσο καλό, αυτό για τη μεγάλη πλειοψηφία των ταινιών γίνεται γιατί δεν είναι καλά για την υγεία, λες και έχουμε να κάνουμε με fast food, τσιγάρο ή καθιστική ζωή. Δεν γίνεται αναφορά στο γεγονός ότι προκαλούν εξάρτηση στους νέους, καταστρέφουν το ίδιο το μυαλό και τη σκέψη τους. Και σε κάθε περίπτωση τα πραγματικά αίτια της τοξικομανίας αποκρύπτονται επιμελώς.
Στην Ελλάδα οι ταινίες ευτυχώς δεν είναι στην ίδια ρότα, ίσως επειδή η τοξικομανία δεν είναι τόσο εξαπλωμένη όσο στις ΗΠΑ. Ομως πολλοί ηθοποιοί είναι χρήστες ναρκωτικών, όπως απεκάλυψε το περιστατικό της εύρεσης ποσοτήτων κοκαΐνης στην κατοχή γνωστού Ελληνα ηθοποιού πριν λίγο καιρό. Αρκετοί ηθοποιοί τότε είχαν δηλώσει, πως ο ηθοποιός αυτός ήταν το εξιλαστήριο θύμα και ότι πολλοί συνάδελφοί τους κάνουν χρήση.
Δεν μπορούμε βέβαια να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι υπάρχουν ορισμένες, ελάχιστες ωστόσο, εξαιρετικές ταινίες, που αποδίδουν το τι πραγματικά συμβαίνει με την τοξικομανία. Μια εξ αυτών είναι το «Dealer» του 2002.
Μέχρι και μόδα η τοξικομανία!
Δεν θεωρούμε τη μόδα τέχνη αλλά αυτή αξιοποιείται από το σύστημα για να πλάσει τα κατά καιρούς πρότυπα της ομορφιάς και μέσω των ΜΜΕ να μπουν σε κάθε σπίτι. Ειδικά τη δεκαετία του `90 «επιβλήθηκε το ότι τα μοντέλα οφείλουν να μοιάζουν κυριολεκτικά με πρεζόνια», όπως είχε δηλώσει η σχεδιάστρια μόδας Τζιλ Ζάντερ σε μια συνέντευξη που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο. Χαρακτηριστικό τέτοιο μοντέλο η Κέιτ Μός. Το μοντέλο Ζόε Φλάισαουερ, που τώρα πια έχει απεξαρτηθεί από την ηρωίνη, έλεγε το 2001: «Υπάρχουν πολλά πρεζόνια στη βιομηχανία της μόδας. Είναι μυστικό. Θέλουν μοντέλα που να μοιάζουν με πρεζόνια. Οσο πιο αδύνατη και χάλια δείχνεις τόσο περισσότερο οι άλλοι σε βρίσκουν καταπληκτική».
Ενδεχομένως ο χώρος των επιδείξεων μόδας να δείχνει πολύ «χλιδάτος», αλλά πολλά events στα πλαίσια επιδείξεων μόδας περιλαμβάνουν βιντεοσκοπημένα μοντέλα να «τρυπιούνται»! Και αυτά τα πρότυπα μεταδίδονται παντού στον κόσμο ως δήθεν εκθαμβωτικά και πανέμορφα.
Τα ναρκωτικά δεν διακινούνται μόνο από τους λεγόμενους ανθρώπους του «υποκόσμου». Βλέπετε, στον καπιταλισμό είναι ένα εξαιρετικά επικερδές εμπόρευμα που μπορεί να προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στο σύστημα για να μείνει χωρίς διαφήμιση, για να αφεθεί η διακίνηση του μόνο στα διάφορα βαποράκια.
Γι’ αυτό και το σύστημα προωθεί το εμπόρευμα αυτό με τον πιο πλατύ τρόπο. Η τέχνη που στον καπιταλισμό χρησιμοποιείται για να διαμορφώσει τα πιο αλλοτριωμένα και επικίνδυνα προτύπα για το παγκόσμιο νεανικό κοινό, γίνεται το όχημα για την προβολή της ναρκοκουλτούρας.
Αυτή η επιχείρηση δεν μπορεί παρά να διευθύνεται από τους «επικοινωνιακούς» γκουρού του συστήματος αυτού, τα αστικά ΜΜΕ. Αυτά διαλέγουν τους καλλιτέχνες που θα προωθήσουν και αυτά διαπλάθουν ένα πολύ συγκεκριμένο πρότυπο ζωής που βασίζεται στην αποχαύνωση και την παθητικότητα, πάντα με το περιτύλιγμα της «αντικειμενικότητας».
Το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό και με μεγάλες προεκτάσεις, γι’ αυτό σε καμιά περίπτωση δεν φιλοδοξούμε να εξαντλήσουμε στο δισέλιδο που ακολουθεί. Προσδοκούμε μόνο να συμβάλλουμε στη μεγάλη προσπάθεια της ΚΝΕ να αναπτύξει στη νεολαία αντιστάσεις απέναντι σε ακραία αλλοτριωτικά φαινόμενα - όπως η ναρκοκουλτούρα - που βρίσκονται στην αιχμή του δόρατος του καπιταλισμού απέναντι στο νου και τη σκέψη της νέας γενιάς. Στην επίθεσή του αυτή, που θα εντείνεται όσο αυτός σαπίζει και νιώθει πως η εξουσία του απειλείται, δεν διστάζει να επιτάξει ακόμα και την τέχνη.
Η τέχνη στα χέρια του καπιταλισμού
Σε καμιά περίπτωση δεν ευθύνεται η τέχνη ως τέχνη για τα πρότυπα των οποίων γίνεται φορέας. Οπωσδήποτε στην τέχνη ανέκαθεν δρούσαν συνιστώσες που σε κάθε ιστορική περίοδο υπηρετούσαν τις παλιές δομές και την εξουσία της κυρίαρχης τάξης. Υπήρχαν όμως άλλες που τροφοδοτούνταν από τα πραγματικά προβλήματα της ανθρώπινης κοινωνίας και διαπνέονταν από τη δοσμένη ιστορική αναγκαιότητα. Μ’ αυτόν τον τρόπο, καλλιεργούσαν τρόπους ζωής και μαζικής δράσης για την επίτευξη του νέου, προπαγάνδιζαν τα συμφέροντα της καταπιεζόμενης αλλά και πρωτοπόρας τάξης, την εξουσία που θα κατακτούσε έναντι της παλιάς.
Η πάλη ανάμεσα στις αντίπαλες συνιστώσες ήταν σε κάθε περίοδο έκφραση της ταξικής πάλης, εικόνα των ταξικών συσχετισμών μέσα στην κοινωνία. Ετσι και σήμερα οι καλλιτεχνικές δημιουργίες παραδίδονται στους καπιταλιστές που ενδεχομένως δεν έχουν καμιά σχέση με τη δημιουργία αλλά κατέχουν τις δισκογραφικές εταιρείες και τα ΜΜΕ - και η αξιολόγησή τους γίνεται με κριτήριο το κέρδος. Δημιουργούνται έτσι οι προϋποθέσεις κυριαρχίας της τέχνης που υπηρετεί το σύστημα αυτό και προβάλλει τα πρότυπά του. Στην εποχή μας που το σύστημα αυτό δεν έχει να προσφέρει τίποτα αλλά σαπίζει παρασιτώντας πάνω στην εργασία των εργαζομένων, τα πρότυπα αυτά γίνονται διαστροφικά. Αντανακλούν την έκδηλη κρίση του συστήματος και μάλιστα με έναν τρόπο που να την παρουσιάζουν γενικευμένη, πως δήθεν δεν έχει σχέση με το σύστημα αυτό αλλά με τον άνθρωπο γενικά, ακόμα και με τους δημιουργούς.
Ιστορίες αλλοτρίωσης της μουσικής
Μπροστά σ’ αυτό το σκοπό, το καπιταλιστικό σύστημα κατέστρεψε και μάλιστα πούλησε την καταστροφή σημαντικότατων καλλιτεχνών και εξαιρετικών δημιουργών. Το μέσο για την καταστροφή τους δεν ήταν άλλο από την τοξικομανία. Με ένα σμπάρο, πολλά τριγώνια. Και το αίσθημα της γενικευμένης κρίσης διαχέεται στο κοινό και το πρότυπο της ναρκοκουλτούρας καλλιεργείται μαζικά οδηγώντας νεανικές συνειδήσεις στην αποχαύνωση και την απάθεια, στην εξάρτησή τους από ουσίες-εμπορεύματα, και η πλατιά πώληση των ναρκωτικών εξασφαλίζει τρελά κέρδη.
Οι σπουδαίοι καλλιτέχνες που ίσως άθελά τους μετατράπηκαν σε τέτοια επικίνδυνα γρανάζια της μουσικής βιομηχανίας ήταν πάρα πολλοί. Να θυμηθούμε την Τζάνις Τσόπλιν και τον Τζιμ Μόρισον των Doors, που η τοξικομανία τους σκότωσε πριν τα 30 τους χρόνια. Τον ιδρυτή των «Pink Floyd» Σιντ Μπάρετ ή τον Μπράιαν Τζόουνς των «Rolling Stones». Το μεγάλο Ρόκυ Ερικσον που έκανε χρήση παραισθησιογόνων και LSD και η δισκογραφική εταιρεία που τον εκμεταλλευόταν τον έπεισε κυριολεκτικά ότι είναι εξωγήινος με αποτέλεσμα να μπει 20 χρόνια σε ψυχιατρείο και τώρα να μην μπορεί να αρθρώσει πρόταση.
Τα ονόματα τελειωμό δεν έχουν. Ολοι τους δημιουργοί τραγουδιών που τραγουδήθηκαν από εκατομμύρια νέους, τραγουδιστές με φωνή που μάγευε. Πολλοί απ’ αυτούς ξεκίνησαν ως ριζοσπάστες και νέοι καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από το νεολαιίστικο και αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ τη δεκαετία του `60, αλλά στα γρανάζια της μουσικής βιομηχανίας, οι εταιρείες κινηματογράφησαν και πούλησαν την αυτοκαταστροφή τους. Δημιουργοί που πιθανότατα άθελά τους μετατράπηκαν σε πλασιέ των ναρκωτικών, του πιο επικίνδυνου μέσου καταστολής της ριζοσπαστικοποίησης των νέων. Και μάλιστα σε περιόδους που το σύστημα ένιωθε απειλή από το κίνημα στις ΗΠΑ και έψαχνε τρόπο να το διοχετεύσει σε ανώδυνους για το ίδιο δρόμους.
Ενα άλλο παράδειγμα είναι το κίνημα των μαύρων, που έφτασε τα τέλη της δεκαετίας του `60 να δίνει με μαζικούς όρους ένοπλες μάχες με το στρατό και την αστυνομία σε πολλές αμερικάνικες πόλεις. Καθόλου τυχαία μαύροι τραγουδιστές (όπως ο Τζίμι Χέντριξ) και η περήφανη τζαζ μουσική εκείνη την περίοδο έγιναν φορείς της ναρκοκουλτούρας. Το κίνημα των μαύρων που δεν κατάφερε να το αντιμετωπίσει ούτε ο στρατός, εκφυλίστηκε μετά από εκτεταμένη διάδοση ναρκωτικών στους κόλπους του.
Επικίνδυνα ιδεολογήματα περί έμπνευσης
Πολλοί απολογητές του καπιταλισμού κυρίως μέσα από τα αστικά ΜΜΕ, ισχυρίζονται πως όλοι αυτοί οι τραγουδοποιοί έγραφαν μουσική και έβρισκαν έμπνευση λόγω τοξικομανίας. Αυτό αποτελεί διαστρέβλωση του ίδιου του χαρακτήρα της τέχνης που για να δημιουργήσει πρέπει να είναι ελεύθερη και σε καμιά περίπτωση εξαρτημένη. Που για να μπορεί να «μιλήσει» στον κόσμο, πρέπει να βρει αφορμή από τα προβλήματα και τους πόθους του, να είναι συνδεδεμένη με την κοινωνία και όχι να κλείνεται στον κόσμο της στο περιθώριο της κοινωνικής πραγματικότητας, ούτε υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών «να φαντασιώνεται την αθέατη πλευρά της σελήνης», όπως είχε πει σε μια αποστροφή του λόγου του ο νυν απεξαρτημένος Ντάνυ Τόμας, μέλος των «13th floor elevators».
Πάνω σε αυτό παραθέτουμε ένα απόσπασμα της συνέντευξης στο περιοδικό «Ποπ και Ροκ» το 1982 του Παύλου Σιδηρόπουλου, ενός σπουδαίου τραγουδοποιού που ταλαιπωρήθηκε και τελικά πέθανε το 1990 από την τοξικομανία: «Θέλω να πω στους πιτσιρικάδες ότι δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να δοκιμάσουν ηρωίνη, γιατί δεν μπορεί να σου δώσει κανένα απολύτως vision, καμία έμπνευση, άμα είσαι μουσικός, ποιητής ή ζωγράφος. Σε εκμηδενίζει, είναι ένας μύθος, είναι μία μπούρδα…»
Και δεν μπορούμε παρά να παραθέσουμε αυτό που είχε πει και ο μεγάλος κιθαρίστας Ερικ Κλάπτον που κατάφερε και απεξαρτήθηκε: «Αρχικά σου δημιουργεί (σσ: η εξάρτηση) μια ψευδαίσθηση δημιουργίας. Παραμύθια. Στην πραγματικότητα δεν μπορείς να κρατήσεις ούτε την πένα, όχι να παίξεις ή να γράψεις μουσική!»
Πραγματικά τι καλλιτεχνικά έργα θα έγραφαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, αν δεν έκαναν χρήση ναρκωτικών, αν η τέχνη δεν ήταν εμπορευματοποιημένη;
Το παράδειγμα του κινηματογράφου
Ο εμπορευματοποιημένος κινηματογράφος στον καπιταλισμό, η επικερδής αυτή βιομηχανία, αναπαράγει στην πλειοψηφία των ταινιών τη διακίνηση ναρκωτικών και τη ναρκοκουλτούρα. Σύμφωνα με στοιχεία από το Χόλυγουντ, οι ταινίες μεγάλου προϋπολογισμού που έχουν γυριστεί μετά το 1994 σε ποσοστό 55% έχουν αναφορές στα ναρκωτικά! Οι ταινίες βέβαια δεν το παρουσιάζουν καθόλου σαν πρόβλημα. Απεναντίας σε πολλές ταινίες οι συμμορίες που διακινούν ναρκωτικά είναι οι «καλοί» που καταφέρνουν να περάσουν χίλιες δυο δυσκολίες για να φθάσουν το εμπόρευμα στον προορισμό τους. (Κάτι που είναι προφανές και στο πρόσφατο βιβλίο «Βασίλισσα του Νότου» του Ισπανού Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε.) Οι νέοι που φέρονται να πίνουν χασίς στις ταινίες παρουσιάζονται σαν να κάνουν κάτι φυσιολογικό, που κάθε νέος κάνει. Αν τα ναρκωτικά παρουσιάζονται σαν κάτι όχι τόσο καλό, αυτό για τη μεγάλη πλειοψηφία των ταινιών γίνεται γιατί δεν είναι καλά για την υγεία, λες και έχουμε να κάνουμε με fast food, τσιγάρο ή καθιστική ζωή. Δεν γίνεται αναφορά στο γεγονός ότι προκαλούν εξάρτηση στους νέους, καταστρέφουν το ίδιο το μυαλό και τη σκέψη τους. Και σε κάθε περίπτωση τα πραγματικά αίτια της τοξικομανίας αποκρύπτονται επιμελώς.
Στην Ελλάδα οι ταινίες ευτυχώς δεν είναι στην ίδια ρότα, ίσως επειδή η τοξικομανία δεν είναι τόσο εξαπλωμένη όσο στις ΗΠΑ. Ομως πολλοί ηθοποιοί είναι χρήστες ναρκωτικών, όπως απεκάλυψε το περιστατικό της εύρεσης ποσοτήτων κοκαΐνης στην κατοχή γνωστού Ελληνα ηθοποιού πριν λίγο καιρό. Αρκετοί ηθοποιοί τότε είχαν δηλώσει, πως ο ηθοποιός αυτός ήταν το εξιλαστήριο θύμα και ότι πολλοί συνάδελφοί τους κάνουν χρήση.
Δεν μπορούμε βέβαια να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι υπάρχουν ορισμένες, ελάχιστες ωστόσο, εξαιρετικές ταινίες, που αποδίδουν το τι πραγματικά συμβαίνει με την τοξικομανία. Μια εξ αυτών είναι το «Dealer» του 2002.
Μέχρι και μόδα η τοξικομανία!
Δεν θεωρούμε τη μόδα τέχνη αλλά αυτή αξιοποιείται από το σύστημα για να πλάσει τα κατά καιρούς πρότυπα της ομορφιάς και μέσω των ΜΜΕ να μπουν σε κάθε σπίτι. Ειδικά τη δεκαετία του `90 «επιβλήθηκε το ότι τα μοντέλα οφείλουν να μοιάζουν κυριολεκτικά με πρεζόνια», όπως είχε δηλώσει η σχεδιάστρια μόδας Τζιλ Ζάντερ σε μια συνέντευξη που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο. Χαρακτηριστικό τέτοιο μοντέλο η Κέιτ Μός. Το μοντέλο Ζόε Φλάισαουερ, που τώρα πια έχει απεξαρτηθεί από την ηρωίνη, έλεγε το 2001: «Υπάρχουν πολλά πρεζόνια στη βιομηχανία της μόδας. Είναι μυστικό. Θέλουν μοντέλα που να μοιάζουν με πρεζόνια. Οσο πιο αδύνατη και χάλια δείχνεις τόσο περισσότερο οι άλλοι σε βρίσκουν καταπληκτική».
Ενδεχομένως ο χώρος των επιδείξεων μόδας να δείχνει πολύ «χλιδάτος», αλλά πολλά events στα πλαίσια επιδείξεων μόδας περιλαμβάνουν βιντεοσκοπημένα μοντέλα να «τρυπιούνται»! Και αυτά τα πρότυπα μεταδίδονται παντού στον κόσμο ως δήθεν εκθαμβωτικά και πανέμορφα.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
